Dat kwam woensdag naar voren tijdens het symposium ”Nederlandse kerken op de kaart gezet”, dat plaatsvond aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam en was georganiseerd door het Amsterdam Centre for Religious History en de Universiteitsbibliotheek van de VU.

Aanleiding voor het symposium was de promotie vorig jaar van dr. Herman Wesselink op het proefschrift ”Een sterke toren in het midden der stad. Verleden, heden en toekomst van bedreigde Nederlandse kerkgebouwen”. Uitgangspunt van die studie vormde een database van Nederlandse kerkgebouwen uit de periode 1800-1970.

In samenwerking met de Universiteitsbibliotheek is een interactieve Kerkenkaart gemaakt als visualisatie van de verzamelde gegevens. Deze werd tijdens het symposium gepresenteerd.

Dr. Wesselink stelde dat er uit de periode 1800-1970 nog ongeveer 4500 kerkgebouwen overeind staan. Naar zijn inschatting zijn er 1000 à 2000 kerken uit die periode verdwenen.

Monumentaal

Albert Reinstra, specialist kerkelijke bouwkunst van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, deelde mee dat de dienst bezig is met een complete inventarisatie van nog bestaande kerkgebouwen in Nederland. Zo’n bestand is nodig om te komen tot een nationale aanpak voor het behoud van kerkgebouwen. De complete inventarisatie moet aan het einde van dit jaar gereed zijn.

De specialist verwacht dat er in totaal nog ongeveer zesduizend kerken staan die gebouwd zijn in de periode tot 1970. Met de kerken van 1970 tot heden erbij geteld, zou het aantal mogelijk kunnen uitkomen op zevenduizend, zei hij desgevraagd. Ongeveer een derde (2350) van het aantal kerkgebouwen heeft een monumentale status.

Dat aantal zal de komende tijd wel oplopen. „Gemeenten zien kerkgebouwen steeds vaker als cultureel erfgoed”, stelde Karin Westerink, hoofd Monumenten van de stad Amsterdam. „Gemeentebestuurders zijn zeer gedreven als het gaat om het religieus erfgoed. Het onderwerp leeft bij de burgers. Toch weten bestuurders er vaak geen oplossing voor.”

Bij het zoeken naar herbestemming van kerken die hun religieuze functie verloren hebben, is het vinden van geld voor een nieuwe bestemming vaak een probleem, stelde Westerink.

Amstelveen

Daarop ging Herbert Raat, cultuurwethouder van de gemeente Amstelveen, in. Hij stelde dat er niet alleen geld nodig is, maar ook goed ondernemerschap voor kerkgebouwen die een andere functie krijgen. Als voorbeeld noemde de wethouder de Sint-Annakerk in zijn gemeente, een gebouw dat door zijn ligging aan de A9 bekend is bij veel automobilisten. Het gebouw is ook een gemeentelijk monument.

De wethouder heeft er hard aan gewerkt om de deuren van de kerk weer open te krijgen voor de gemeenschap, zei hij. Nu is er een kroeg in het kerkgebouw gevestigd en vinden er culturele activiteiten plaats, zoals lezingen, boekpresentaties en muziekoptredens.

Ondernemer Erwin van der Laan vertelde dat 150 Amstelveners in een crowdfundingsactie 300.000 euro bijeengebracht hebben en dat het een gebouw van de gemeenschap is geworden. „Heel Amstelveen komt ernaartoe. We willen zo veel omzet maken dat we het gebouw kunnen financieren. Dan is de kerk gered.”