Op de Sint-Michielshelling, een brug over de rivier de Leie, heb je het mooiste uitzicht over de historische binnenstad van Gent. De rij met de drie hoog oprijzende middeleeuwse torens is indrukwekkend. Aan de noordzijde toont de Leie met het Gravensteen een andere kant van de stad, terwijl aan de zuidzijde het vroegere dominicanenklooster en de Sint-Michielskerk het beeld domineren.

Eerst gaat het naar de Sint-Baafskathedraal onder leiding van dr. Johan Decavele, schrijver van diverse boeken over de stad en kenner van het calvinisme in Vlaanderen in de zestiende eeuw.

Voor de kathedraal komt juist monseigneur Luc van Looy aangelopen. Hij woont een bijeenkomst bij van een aantal contemplatieve nonnen die tijdens een pauze de kathedraal bezoeken. Het is een bijzonder gezicht, die vrouwen in hun witte, zwarte, zwart met witte en bruine habijten. Decavele en de bisschop kennen elkaar. Mgr. Van Looy neemt later dit jaar afscheid als bisschop. Desgevraagd deelt hij mee een hartelijke verstandhouding te hebben met de protestanten in Gent.

De Sint-Baaf is een middeleeuws kerkgebouw, gebouwd in de stijl van de Scheldegotiek, met een toren van 82 meter hoog. Het bedehuis is gratis toegankelijk.

Toeristen bezoeken de kerk niet in de laatste plaats om het altaarstuk ”De aanbidding van het Lam Gods” te zien. Het meesterwerk van de gebroeders Van Eyck wordt momenteel gerestaureerd. De zijluiken zijn klaar, het middenpaneel wordt nog onderhanden genomen. In plaats van dat gedeelte is er in de kathedraal een foto te zien. Als het werk voltooid is, zal het middeleeuwse kunstwerk van de voormalige doopkapel worden overgebracht naar de veel grotere sacramentskapel. Decavele merkt op dat de status van ”Het Lam Gods” vergelijkbaar is met die van Rembrandts ”Nachtwacht” in Nederland.

De kerk is ’s zondags in gebruik voor rooms-katholieke erediensten en telt een aantal prominent aanwezige Christusbeelden. Decavele: „Je kunt je haast niet voorstellen dat dit eens een calvinistische preekkerk was, zonder beelden. Toch was dat het geval. Er heeft hier twee keer een beeldenstorm plaatsgevonden, in 1566 en in 1577. In het laatste jaar werd Gent de hoofdstad van een calvinistische republiek. Die hield stand tot 1584. Onder leiding van de radicale calvinisten Jan van Hembyze en François van Ryhove greep het Gentse stadsbestuur de macht over het graafschap Vlaanderen. Calvinisten stroomden van alle kanten naar de stad, waarin alleen nog de gereformeerde prediking was toegestaan.”

Een van de Gentse predikanten was Petrus Datheen, in 1578 voorzitter van de synode van Dordrecht. Hij kwam in conflict met Willem van Oranje. Die vond dat de Gentse calvinisten te heethoofdig waren. Decavele: „Vanaf de preekstoel in deze kerk zei Datheen dat de prins net zo gemakkelijk van godsdienst veranderde als van overkleed. Dat schoot Van Oranje in het verkeerde keelgat. Het is tussen die twee niet meer goed gekomen.”

Mammelokker

Vlak bij de kathedraal, ook aan het Sint-Baafsplein, is het belfort met de Lakenhal. Als je de stoep beklimt, kom je vervolgens in een grote ruimte, de Lakenhal. Hier kun je een kaartje kopen om de 92 meter hoge toren te beklimmen, het hoogste belfort van België.

Vroeger was die toren het symbool van de stedelijke autonomie. In de archiefkamer werden de stedelijke privileges van de stad bewaard, terwijl de toren een uitkijkpost vormde. De stadsklokken voor het waarschuwen bij noodsituaties hingen in de toren.

Tegen de Lakenhal aangebouwd, met de ingang aan de Botermarkt, stond vroeger de gevangenis. Er is een reliëf op de gevel aangebracht waaraan je gemakkelijk voorbijloopt. Het toont een oude man die drinkt uit de borst van een jonge vrouw. Decavele: „Het stelt de Romeinse legende van Cimon voor. Een jonge vrouw redde het leven van haar vader, die veroordeeld was tot de hongerdood. Ze mocht geen eten voor hem meenemen naar de gevangenis, maar gaf hem elke dag de borst. Gentenaren noemen het reliëf ”Mammelokker”, wat borstzuiger betekent.”

Het derde gebouw van de torenrij, de Sint-Niklaaskerk, is gesloten en gaat pas later in de middag open. Rond 1200 werd begonnen met de bouw van deze kerk met een toren van 76 meter hoog. Het was de kerk van de schippers, de bakkers en de handelaren. Hun patroon was Nicolaas van Myra. Uniek is de vieringtoren, die gebouwd werd als lantaarntoren. Het bouwwerk deed dienst als belfort met wachters, totdat rond 1330 het nieuwe belfort gereedkwam.

De Sint-Michielskerk, aan de overkant van de Leie, wedijverde vroeger met de Sint-Niklaaskerk, zegt Decavele. Hij voegt eraan toe dat goed te zien is dat de Sint-Michielskerk die strijd verloren heeft. „Kijk maar, de toren is niet afgebouwd. Daar was geen geld meer voor.”

Achter de Sint-Michielskerk staat Het Pand, een middeleeuws kloostergebouw dat nu in gebruik is bij de Universiteit Gent. Het was in de middeleeuwen het onderkomen van de dominicanen. Tijdens de beeldenstorm werden tientallen middeleeuwse handschriften uit de bibliotheek van het gebouw in de Leie gegooid. Gedurende de calvinistische Republiek was hier het calvinistisch theologicum gevestigd, een hogeschool/universiteit voor gereformeerde theologiestudenten.

Tijdens de wandeling langs de Leie zijn de statige middeleeuwse panden aan de Graslei en de Korenlei te zien. Het huis van de vrije schippers bijvoorbeeld, het korenmetershuis en het in romaanse stijl opgetrokken korenstapelhuis, dat dateert uit de dertiende eeuw. Deze en andere gebouwen laten iets zien van de rijkdom van de stad in vroeger tijden. De Graslei met zijn terrassen vormt het hart van Gent.

Burcht

Wie verder wandelt, staat opeens oog in oog met het Gravensteen, een uit grijs steen opgetrokken middeleeuws kasteel. Voor een deel is de ommuurde vesting met 24 torens omgeven door water. In deze imponerende burcht resideerden de graven van Vlaanderen. In de kelder werden in de tijd van de Reformatie de ”ketters” opgesloten, zij die het niet eens waren met de leer van de Rooms-Katholieke Kerk.

Ketters werden terechtgesteld op het vlakbij gelegen Sint-Veerleplein, waar nu toeristen op het terras genieten van het uitzicht op de burcht. Jan van Hembyze, een van de leiders van de calvinistische Republiek, is hier in 1584 onthoofd. „In totaal zijn 252 Gentenaren gedood om hun geloof”, zegt Decavele. Intussen stoppen trams op hun weg naar het centrum bij de halte op het plein.

Er is nog minstens één plek in Gent die een calvinist gezien moet hebben: het stadhuis. Vanaf het balkon ervan werd in 1576 de Pacificatie van Gent afgekondigd. Deze vredesluiting gaf de Tachtigjarige Oorlog een andere wending, althans voor enige tijd. De noordelijke en zuidelijke gewesten beloofden samen de Spanjaarden te bestrijden. Bepalingen van de pacificatie waren onder andere dat de bevolking van de Nederlanden gezamenlijk de Spanjaarden zou bestrijden, dat de calvinistische godsdienst in Holland en Zeeland de heersende zou zijn en in de overige gewesten de rooms-katholieke, met opschorting van de vervolging van andersdenkenden. Er kwam niet zo veel van de pacificatie terecht.

De zaal waarin de Pacificatie van Gent werd getekend, is in oude staat hersteld. Oorspronkelijk zetelde hier het gerechtshof, de vierschaar. De zwart-witte vloertegels vormen een doolhof en symboliseren de zoektocht naar rechtvaardigheid. Wapens van rijksgroten aan de muur geven de belangrijke functie van de zaal reliëf. Nu worden er stoelen klaargezet voor een belangrijke bijeenkomst die helemaal niets met de pacificatie van doen heeft. De tijden zijn veranderd, maar ”pacem” (vrede) heeft zijn waarde behouden.

Top 4 van dr. Johan Decavele

1. ”De aanbidding van het Lam Gods”, een altaarstuk van de gebroeders Van Eyck. De Lam Godskapel in de Gentse Sint-Baafskathedraal is het hele jaar toegankelijk.

2. Gravensteen, vroeger grafelijk kasteel, als enige middeleeuwse stadsburcht van Vlaanderen gerestaureerd. Het Gravensteen is, tegen betaling, in de zomer elke dag te bezoeken van 10.00 tot 18.00 uur.

3. De Sint-Niklaaskerk, het belfort en de Sint-Baafs. De kerkgebouwen zijn te bezoeken. De toren van het belfort kan beklommen worden.

4. Koren- en Graslei met de rivier de Leie en talrijke historische gebouwen.