De Duitse historica dr. Katharina Kunter sprak dinsdag in de Janskerk in Utrecht de eerste protestantse lezing uit. Het moderamen (bestuur) van de Protestantse Kerk in Nederland besloot onlangs om ieder jaar op Hervormingsdag een dergelijke lezing te organiseren om een „actuele bijdrage te leveren aan het publieke debat.”

Reformatie is overigens niet hetzelfde als hervorming, zei Kunter. „Voor ons heeft het woord Reformatie, met zijn voorvoegsel ”re-”, op de een of andere manier iets ongemakkelijks. Het past niet in toekomstgerichte veranderingen. Iedereen die hervormingen wil, wil het oude afbreken en vooruitgaan, en niet terug. En het voorvoegsel ”re”, dat uit het Latijn komt, betekent juist ”terug”.”

De reformatoren gingen terug naar de bronnen, die hen hielpen antwoorden te vinden op de grote vragen waar zij en hun tijdgenoten mee worstelden. Als protestantse christenen 500 jaar Reformatie vieren, moeten ze volgens Kunter „terug naar de basis, maar tegelijkertijd het verleden meenemen, en toch in het heden nog steeds vooruitgaan.”

De Reformatie had grote invloed op de cultuur, aldus de historica uit Frankfurt. Ze noemde onder meer veranderingen in kerk, taal, onderwijs, cultuur en politiek.

Wat is de erfenis, kracht en energie van de Reformatie? „Zij verwijderde obstakels, zodat de individuele mens de diepste genade van God weer kon voelen. En dat gaf vrijheid: vrijheid om de zichtbare kerk te bekritiseren. Vrijheid, om verantwoordelijkheid te nemen, iedere dag, midden in het alledaagse leven. Vrijheid om in vrede met andere religies samen te leven en verscheidenheid te accepteren. Dat hield de Reformatie levend, maakte haar dynamisch.”

Natuurlijk is het ook vaak mis gegaan in de geschiedenis, zei Kunter. „Protestantse christenen en kerken hebben vaak opnieuw het lelijke gezicht van een intolerante, onmenselijke religie laten zien. Energie kan ook zeer gevaarlijk zijn.”

De publicatie van 95 stellingen tegen misstanden in de kerk door Maarten Luther in 1517 –dinsdag precies 500 jaar geleden– wordt algemeen gezien als het begin van de Reformatie. Dr. R. de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk, zei dat de eerste protestantse lezing dinsdag op de deur van het „torentje” van premier Rutte wordt gespijkerd. „Niet echt natuurlijk; we hebben de tekst opgestuurd. Maar zo willen we wel aandacht vragen voor onze boodschap. Net zoals Luther deed.”

Dr. Andreas Wöhle, de president van lutherse synode, leidt dinsdagmiddag een vesper. De muzikale bijdrage is van een gelegenheidskoor onder leiding van Hanna Rijken.

Tijdens de bijeenkomst in de Janskerk wordt de estafette ”Als een lopend vuur” van de Protestantse Kerk afgesloten. In iedere provincie stond een van de kanten van het protestantisme centraal.

In de Utrechtse Domkerk heeft dinsdagavond een nationale Reformatieherdenking plaats, waarbij ook koning Willem-Alexander aanwezig is.