Geachte dr. Van den Brink, beste Gert,

„Heel de Schrift is door God ingegeven en is nuttig om daarmee te onderwijzen, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de rechtvaardigheid, opdat de mens die God toebehoort, volmaakt zou zijn, tot elk goed werk volkomen toegerust.” Wat mij betreft moet hermeneutiek hieraan dienstbaar zijn. Volgens mij willen we dat allebei ook: begrijpen wat Gods Woord ons te zeggen heeft en daaruit leven.

Laten we eerst kijken of we dezelfde problemen zien en of we onze oplossingen in dezelfde richting zoeken.

Ik denk hierover na tegen de achtergrond van de gereformeerd-vrijgemaakte kerken. Wij komen uit een tijd waarin alles rationeel, objectief en zeker was. We spraken als moderne mensen met een te grote stelligheid. Nu zie ik het tegenovergestelde gevaar in deze postmoderne tijd: relativisme. Iedereen leest de Bijbel op zijn eigen manier, iedereen geeft zijn eigen betekenis, dus wat heb ik nog aan de Bijbel?

Rond het Bijbellezen zie ik de invloed van godsverduistering en individualisme. God verdwijnt buiten onze leefwereld. En wat heeft de ander mij te zeggen? De Bijbel komt zo op zichzelf te staan en ik als lezer ben alleen met mezelf en mijn Bijbel. Iets daarvan zul je ongetwijfeld ook in je kerkelijke context herkennen.

Dit past bij onze tijd, maar is uiting van een dieper probleem waar elk mens mee kampt: het probleem van de zonde. Over zonde moet het dus gaan, als we nadenken over het verstaan van de Bijbel. Zonder het verlichtende werk van de Geest, zonder wedergeboorte, zonder vernieuwing van verstaan en inzicht kunnen wij de Bijbel niet begrijpen. We hebben dan immers geen antenne voor wat God te zeggen heeft. Integendeel, we zijn koppig en eigenwillig.

De enige zinvolle manier om het over hermeneutiek te hebben, is daarom wat mij betreft: begin bij God Die ons verlossen wil. Op het oog lijkt het misschien of hermeneutiek bij de mens begint – het gaat immers over ”ons verstaan”. Maar vanuit de theologie staat voor mij als een paal boven water: hermeneutiek moet bij God beginnen. God Die ons zoekt; God Die (aan)spreekt; God Die in Christus ons bestaan gedeeld en gedragen heeft; Jezus Christus Die voor ons sterft en opstaat en ons nieuw leven geeft, maar Die ons ook leert Bijbellezen (denk aan de Emmaüsgangers); Gods Geest Die ons nota bene laat delen in „de gedachten van Christus” (1 Kor. 2:16). Op dit punt leer ik graag van wat de puritein John Owen schrijft over wat de Geest in ons doet om ons te vormen tot goede Bijbellezers.

Alleen God kan me bevrijden van godsverduistering, van te individueel Bijbellezen, en mij leren luisteren naar de Bijbel, die verhaalt van en mij wonderlijk betrekt in het werk van Vader, Zoon en Geest. Immers, door het Woord oefent God Zijn heilzame gezag over ons uit. Bijbellezen doen we samen in de kerk en vol vertrouwen, omdat God belooft ons te leiden.

Elk in onze eigen situatie leven we uit Gods Woord. Hermeneutiek laat zien welke factoren daarin een rol spelen. Maar natuurlijk moet de betekenis voor de gelovige in het heden (significance) teruggaan op de betekenis van de tekst (sense). Blijven in Christus en blijven in het Woord zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Er kan in mijn leven niets veranderen wanneer God niet Zelf Zijn Woord gebruikt om mij in mijn leven aan te raken.

De vernieuwing van mijn leven omvat een verandering van mijn Godsbeeld, van mijn zelfbeeld en van mijn wereldbeeld. God leer ik kennen als mijn Vader in Christus, mijzelf als gerechtvaardigde zondaar, de ander als mijn naaste. In het licht van Gods Woord komt alles in een nieuw perspectief te staan. De hermeneutiek van de twintigste eeuw heeft daar de aandacht op gevestigd.

Ik ben benieuwd of je dit deelt. Verder zou ik graag van je horen waar je dan de problemen ziet in de benadering van hermeneutiek die we in Kampen ontwikkeld hebben.

In Christus verbonden,

Hans Burger

Dr. J. M. Burger is universitair docent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen.