Alexander Reiser wijst op de reclame op de groentezaak op de hoek. De waren worden niet alleen in het Duits aangeprezen, maar ook in het Russisch. Op de vrachtwagen bij de zaak staan tal van Russische producten.

In de Oost-Berlijnse stadsdelen Hellerdorf en Marzahn wonen naar schatting 30.000 Ruslandduitsers. De meesten kwamen hier in de jaren negentig. Op veel plaatsen is Rusland zeer aanwezig. Hij passeert juist een groepje jongelui als hij vertelt hoe extreem splijtend het Oekraïense conflict in deze gemeenschap ligt. „Poetin, Poetin”, roepen ze.

Reiser kwam zelf in 1996 naar Duitsland. In Rusland had hij als journalist gewerkt, maar dat ging hier niet. „Duits was wel een van mijn moedertalen, maar ik had het nooit op school gehad.” De 35-jarige Reiser kwam op de bouw terecht.

Vrijwel iedereen had moeite om zich aan te passen. „In Rusland waren we altijd ”de Duitsers”, ook al woonden wij er al vanaf 1760 of zo. Op verzoek van Catharina II kwamen onze voorouders om land te cultiveren, wat later de Wolga-Republiek werd. Tot 1941 was Duits daar de voertaal. Maar na de Duitse inval maakte Stalin een eind aan onze gemeenschap en verspreidde hij de Duitsers over de Sovjet-Unie. Mijn ouders kwamen terecht in het Siberische dorpje Hoffnungstal. Ongeveer de helft van de bevolking bestond daar uit baptisten en mennonieten. Zelf waren wij rooms-katholiek. Ik ben in het geheim gedoopt door een rondreizende priester.”

Vooral na de Tweede Wereldoorlog kregen de Wolgaduitsers het moeilijk. „Wij Duitsers kregen de schuld van de ellende. Alle ”Fritzen” en fascisten werden toen gediscrimineerd.”

Na de val van het communisme zette Duitsland de grens open voor mensen die volgens hun paspoort van ”Duitse afkomst” waren. Terug in de Heimat werden ze ineens ”de Russen”. Van hun geschiedenis was niets bekend, zeker niet in Oost-Berlijn, waar Reiser terecht kwam. „De Russen waren hier altijd de grote broers geweest. Dat die op grote schaal met honderdduizenden Duitsers hadden gesleept met als doel hen in de volkeren te laten opgaan, wist niemand hier.”

De telefoon gaat. Reisers vrouw meldt zich. Hij antwoordt haar in het Russisch. Duitse wortels heeft zij niet. Maar ook bij veel Duitse afstammelingen was de taal grotendeels weggezakt. „Velen van ons waren helemaal geassimileerd.”

Taal was de eerste moeilijkheid in het vaderland. De tweede was opleiding. „Veel diploma’s werden niet erkend of sloten niet aan. Vrijwel iedereen moest een paar stappen terug doen.”

Reiser zag de verbittering groeien. Om begrip te kweken tussen de nieuwelingen en de omgeving, startte Reiser de vereniging Vision. „Wij nodigden allerlei Duitsers uit om met ons kennis te maken.” Inmiddels is Reiser directeur van Vision.

Veel Ruslandduitsers stemmen Die Linke (de Oost-Duitse zusterpartij van de SP). Toch verwacht Reiser zeker ook grote winst voor de AfD. Bij de deelstaatverkiezingen van het afgelopen jaar bleek dat in alle kiesdistricten met veel Ruslandduitsers de AfD piekte. Reiser: „Vooral voor de oudere generatie is het moderne gezinsbeleid van de regering niet te volgen. Zij herkennen zich in de AfD, die meer conservatief en patriottisch is. En jarenlang hoorden zij dat er geen geld was voor hogere lonen en uitkeringen, maar toen de Grieken zich misdroegen, bleken er ineens miljarden beschikbaar te zijn. Dat zet natuurlijk kwaad bloed.”