Tien dagen is hij al bezig om de blokkade van ten minste één van zijn vier stallen opgeheven te krijgen. „De NVWA stuurt mij met een kluitje in het riet. Ik moet met bewijzen komen, foto’s en administratie en zo. Maar als ik die lever, hoor ik niks meer. Het is een chaos daar”, vindt Bouwhuis.

Zijn verhaal is bizar en geeft een inkijkje in de handelwijze van de NVWA. Twee weken geleden kreeg Bouwhuis de voedselwaakhond op bezoek. „Ze vertelden dat ze bezig waren met een onderzoek naar ChickFriend (het Barneveldse servicebedrijf dat ervan wordt verdacht op honderden kippenbedrijven bloedluis te hebben bestreden met een middel waaraan het verboden insectide fipronil is toegevoegd, TR). Ze moesten nog wat bewijs verzamelen en wilden daarom monsters van onze eieren.”

Bouwhuis had daar geen bezwaar tegen. Op dat moment had de 32-jarige pluimveehouder er geen benul van wat de gevolgen voor hemzelf konden zijn. Dat veranderde toen op zaterdag 22 juli de telefoon ging: de NVWA zette zijn bedrijf op slot, evenals dat van zes collega-boeren. Vanaf dat moment mocht er geen ei, en ook geen kip of mest, meer van het bedrijf af.

Wat bleek? Er was fipronil op eieren aangetroffen. De NVWA bracht het nieuws diezelfde zaterdag naar buiten, zonder de namen van de betrokken boeren vrij te geven. Want de volksgezondheid was niet in het geding, zo heette het: de concentraties van het middel waren zo laag dat het eten van de eieren geen kwaad kon. Ook de week erna, toen de NVWA nog eens pakweg 170 boerderijen die met ChickFriend zaken hadden gedaan „uit voorzorg” blokkeerde, was dat steeds de boodschap. Tot afgelopen maandag.

Eerste eitjes

In de tussentijd was de NVWA nog een keer bij Bouwhuis langsgekomen. Er werden meer monsters genomen, uit alle vier stallen, van eieren, kippen en mest. In een stal met jonge hennen die hun eerste eitjes begonnen te leggen, was het mis: in die eitjes zat meer fipronil dan de veilige grens die de NVWA hanteert als de dagelijks toelaatbare hoeveelheid bij langdurige consumptie door kinderen. En dus kwam de eicode van Bouwhuis’ bedrijf op de waarschuwingslijst die de NVWA maandagavond publiek maakte.

Het bizarre echter is dat van de hennen uit de bewuste stal geen enkel ei in de handel is gekomen, en ook niet zal komen. „De dieren waren net aan de leg. Het duurt een paar dagen voordat je voldoende eieren hebt verzameld om te starten met afleveren. Maar toen had de NVWA ons bedrijf al geblokkeerd. Alle gelegde eieren staan nog bij ons op de boerderij”, legt Bouwhuis uit.

Dat betekent dat de waarschuwing naar het publiek in zijn geval overbodig is, vindt de boer. Maar intussen is die wel zeer schadelijk voor zijn bedrijf. „Onze eieren gaan naar Duitsland. Daar volgen ze het nieuws ook. Mijn handelaar heeft al gebeld: niemand wil onze eieren meer hebben. De NVWA verknoeit in één keer mijn hele afzet.”

Veiligheidsgrens

De getergde ondernemer vindt dat hij onterecht en onnodig aan de schandpaal is genageld. „De eieren in twee andere stallen bevatten ook fipronil, maar minder dan de veiligheidsgrens. Dat is bij tientallen andere boeren ook het geval. Hun eicode is niet gepubliceerd, maar die van ons wel, en dat alleen vanwege die jonge hennen die nog niet aan de leg waren.”

In Bouwhuis’ vierde stal waren de monsters schoon. Toch mag hij ook uit die stal geen eieren op de markt brengen. Dagelijks hangt de boer bij de NVWA aan de lijn, tot op heden zonder resultaat.

De pluimveehouder is boos dat de NVWA op de publiek gemaakte lijst alleen het kale bedrijfsnummer publiceert, en niet het complete stalnummer. De twee laatste cijfers, die de stal waar de verdachte eieren uit afkomstig zijn aanduiden, zijn vervangen door twee kruisjes. „Daardoor lijkt het alsof ons hele bedrijf besmet is, terwijl dat aantoonbaar niet het geval is.”

Intussen heeft Bouwhuis nu al tien dagen geen inkomsten meer, terwijl de rekeningen zich opstapelen. Alleen al het voer voor zijn in totaal 100.000 kippen kost handenvol geld. „Dit houden we niet lang vol. We hebben al bij de bank aangeklopt om aanvullende financiering.”

De verplichte afvoer van de besmette eieren, na toestemming van de NVWA, komt daar nog bovenop. „De eieren moeten als chemisch afval naar destructiebedrijf Rendac. Dat is verschrikkelijk duur, zo’n 170 euro per ton (1000 kilo, TR)”, zegt de boer. Daarbij is nog onduidelijk of ook de mest vernietigd moet worden.

Fipronil zit ook in de kippen. Het spul hoopt zich op in het buikvet. Bouwhuis heeft, net als diverse collega’s, besloten zijn dieren kunstmatig in de rui te brengen. De hennen stoppen dan met eieren leggen en vernieuwen hun verenpak. De boer verwacht dat de dieren hun vetvoorraad in die tijd aanspreken, waardoor het fipronilgehalte vermindert en de eieren in de nieuwe legperiode aan de norm voldoen.

Van nature komt een kip in de winter in de rui. De pluimveehouder kan de rui stimuleren door de dieren soberder te voeren en de belichting in de stal te verminderen. Gevolg is wel dat de dieren vier tot zes weken uit productie zijn. Dat kost ook veel geld. Bouwhuis wil liever geen bedrag noemen. Het is echter geen geheim dat 100.000 kippen dagelijks 80.000 tot 90.000 eieren leggen. Afhankelijk van de kleur en de grootte brengt een scharrelei (het meest gangbare ei) tussen pakweg 5 en 7 cent per stuk op.

Als zo veel collega’s was Bouwhuis te goeder trouw met ChickFriend in zee gegaan. „Als ChickFriend je stallen behandelde, was je een tijd vrij van bloedluis. Daar heb ik nooit iets achter gezocht. Ik heb weleens gevraagd waarom hun aanpak zo goed werkte. Daar deden ze een beetje geheimzinnig over. Om de concurrentie niet wakker te maken, zeiden ze dan. Dat leek mij een logische verklaring.” De stal waar de jonge hennen in zitten was op 3 juli behandeld, de andere stallen al in maart. De gehaltes fipronil in de eieren uit de twee besmette stallen met oudere kippen lagen volgens Bouwhuis ver onder wat volgens de NVWA schadelijk kan zijn voor de gezondheid van de consument. „De monsters leverden maximaal 0,019 milligram per kilo eieren op. Dat is bijna niks. De eieren van onze jongste hennen, die dus nooit verkocht zijn, zaten op 0,071 milligram.”

Toezicht

Ondanks herhaalde verzoeken had de NVWA bij het sluiten van deze krant nog niet gereageerd op de situatie bij Bouwhuis. Op haar website meldt de organisatie dat pluimveehouders van wie één of meer stallen schoon zijn, uit die stal(len) weer eieren, dieren en mest mogen afleveren. Dat dient te gebeuren onder toezicht van de NVWA. Voorwaarde is dat de productstromen aantoonbaar gescheiden zijn gebleven van de stromen uit stallen die wel met fipronil behandeld zijn. Ook moet de pluimveehouder de traceerbaarheid van de stromen kunnen aantonen.

„Met dit bruine ei was helemaal niets mis”

EKC EN WIEL. Erg teleurgesteld zijn ze, het pluimveehoudersechtpaar Bert en Janet van Leeuwen uit Eck en Wiel. Dinsdag prijkte op de voorpagina van deze krant een foto van een bruin ei dat van hun bedrijf kwam. Het ei zou besmet zijn met fipronil, was door een consument uit haar koelkast gehaald en in de vuilnisbak gegooid. Op het eerste gezicht klopte het als een bus. Immers, op het ei prijkt de eicode van het bedrijf van Van Leeuwen. En voedselwaakhond NVWA had maandag toch bekendgemaakt dat het eten van eieren met die code mensen ziek kan maken? En toch, juist met dít ei is niets mis, verzekert de pluimveehouder.

„Wij hebben twee stallen. In de ene stal zitten scharrelkippen die witte eieren leggen. De andere stal heeft een vrije uitloop en is bevolkt met kippen die bruine eieren leggen. In de witte eieren heeft de NVWA fipronil gevonden. Die stal hadden wij laten behandelen tegen bloedluis, onze vrije-uitloopstal niet.” Ondanks herhaalde verzoeken heeft de NVWA de ‘bruine’ stal niet vrijgegeven. Van Leeuwen: „ALDI en Lidl wilden onze vrije-uitloopeieren in de winkel laten liggen, als ze de testuitslag te zien zouden krijgen. Maar die heb ik nog steeds niet. Dinsdag zijn onze eieren uit het schap gehaald.”

Net als Bouwhuis is Van Leeuwen de dupe van het feit dat de NVWA geen complete eicodes heeft gepubliceerd, maar alleen bedrijfscodes. De laatste twee cijfers, die het stalnummer aangeven, zijn in de NVWA-lijst vervangen door twee kruisjes.