Urkers die in 1974 hun overleden geliefden wilden begraven, gingen naar de gemeente om grafrechten te kopen. In de beheersverordening stond dat het ging om een periode van dertig jaar.

In 1995 ging het begraafbeleid op de schop, omdat er forse investeringen nodig waren. Het tarief steeg van 520 euro naar 908 euro. Graven werden voortaan niet meer uitgegeven voor dertig jaar, maar voor onbepaalde tijd.

Toen er in 2004 voor het eerst grafrechten verliepen, ondernam de gemeente geen actie. Het gevolg is dat begraafplaats De Vormt te klein wordt en de onderhoudskosten voor de gemeente de pan uit rijzen.

Verlopen grafrechten

Daarom geldt per 1 maart dit jaar dat nieuwe grafrechten weer voor bepaalde tijd worden verstrekt –wel met verlengingsmogelijkheid. Grafrechten die vóór 1995 voor 30 jaar zijn uitgegeven kunnen behouden blijven door een reservering of verlenging.

Omdat van veel van deze graven onbekend is wie de rechthebbenden zijn, plaatst Urk bij deze graven een bordje waarop staat dat er contact moet worden opgenomen met de gemeente omdat de grafrechten zijn verlopen. Wie niet betaalt, loopt het risico dat het graf opnieuw wordt uitgegeven.

Jaawk Koffeman is ontstemd over de gang van zaken. Namens ruim duizend „verontruste inwoners van Urk en betrokkenen” overhandigde hij vorige week aan burgemeester Van Maaren een petitie. Hij roept de gemeenteraad op om op het besluit terug te komen en alternatieven te onderzoeken.

De petitie noemt vijf pijnpunten. De gemeente heeft het besluit onvoldoende gecommuniceerd, gevoelens van burgers zijn miskend, nabestaanden worden klemgezet doordat ze ineens geld moeten betalen en alternatieven zijn onvoldoende onderzocht. Als vijfde en laatste punt zeggen de ondertekenaars het niet eens te zijn met het ruimingsbeleid.

Het storendst vindt Koffeman dat nabestaanden ineens opnieuw de beurs moeten trekken voor graven waarvoor al was betaald. Verder rept de Urker van een ondemocratisch besluit omdat veel knopen zijn doorgehakt achter gesloten deuren.

Ozb omhoog

Burgers zijn volgens hem in het proces onvoldoende meegenomen. Een brochure belichtte vooral de pluspunten van het nieuwe beleid. En georganiseerde inspraakavonden bleken voorlichtingsavonden. „Met inzichten van burgers is niets gedaan. Diverse mensen brachten naar voren niet te willen dat graven worden geruimd. En in plaats van inwoners opnieuw voor grafrechten te laten betalen, kan ook de ozb omhoog. Maar in het uiteindelijke besluit is hiervan niks terug te lezen.”

Eén element uit de petitie neemt Koffeman terug, namelijk dat de gemeente onvoldoende heeft onderzocht of het ruimtegebrek op de begraafplaats zou kunnen worden tegengaan door het „praktischer en goedkoper bovengronds begraven.” Hij zegt dat dit alternatief aanvankelijk aantrekkelijk leek, maar bij nadere bestudering tegenviel.

De beste oplossing is dat De Vormt wordt uitgebreid, vindt Koffeman. „Dat kan worden betaald door de ozb per inwoner met 1,50 tot 2 euro te verhogen. We kunnen dan tot 2062 vooruit.”

Nieuwe inkomstenbron

Dat Urk dit niet doet, maakt hem wantrouwig. „Ik verdenk de gemeente er sterk van dat ze met het andere begraafbeleid een nieuwe inkomstenbron heeft gevonden. Het levert Urk op korte termijn veel geld op en door graven te ruimen kan de gewraakte uitbreiding worden uitgesteld. Het plan is slim bedacht, maar bruuskeert de gevoelens van een aanzienlijk deel van de bevolking.”

De weerstand tegen het nieuwe begraafbeleid onder de inwoners van Urk is nog groter dan de ruim duizend mensen die zijn petitie tekenden, schat Koffeman. „Veel ouderen hebben niet eens getekend omdat ze geen internet hebben. De eensgezindheid van de gemeenteraad vind ik dan ook zeer merkwaardig.”

Op de website van de gemeente Urk staat dat als gevolg van de ontstane onrust de uitvoering van het nieuwe beleid wordt opgeschort. De commissie begraafplaatsen –een adviescommissie waarin alle bestaande politieke partijen vertegenwoordigd zijn– gaat het beleid nog eens tegen het licht houden. „Om te bezien of er aanpassing nodig is en waar de communicatie naar de burgers beter kan.”

Onbetaalbaar

De komende weken zal duidelijk worden of het begraafbeleid wordt aangepast, verwacht Wim Zoer van de gemeente Urk. Hij erkent dat de communicatie beter had gekund. Toch vindt hij het goed uit te leggen dat nabestaanden nu alsnog moeten betalen voor het verlengen van grafrechten. „Voorheen verzuimde de gemeente nabestaanden een brief te schrijven als de termijn van dertig jaar was verlopen. Ten onrechte was daardoor misschien de indruk ontstaan dat er sprake was van grafrust voor onbepaalde tijd.”

Op oude voet doorgaan betekent volgens Zoer dat De Vormt de komende veertig jaar twee keer moet worden uitgebreid en er wellicht zelfs een nieuwe begraafplaats nodig is: kosten 4 à 5 miljoen euro. „Dat moet worden doorberekend in de tarieven. Die worden daardoor zo hoog dat ze voor gewone burgers onbetaalbaar worden.”

Verzamelgraf

Verder wijst de Urker op ongelijkheid. „Wie tussen 1995 en 2016 grafrechten kocht voor onbepaalde tijd betaalde een tarief dat niet in verhouding stond tot de grafrustduur. Veel burgers erkennen dat dat wringt.”

Uitbreidingen financieren door de ozb te verhogen is geen optie, stelt Zoer. „Burgers die niet zo nodig een graf voor onbepaalde tijd hoeven, moeten dan ook betalen. En van de vele Urkers die in het nabijgelegen Tollebeek wonen maar in hun geboortedorp begraven willen worden, kunnen we geen belasting heffen.”

Over het opnieuw uitgeven van bestaande graven zegt Zoer dat het alleen gebeurt als grafrechten zijn verlopen en nabestaanden de termijn niet willen verlengen. „Er is geen sprake van dat opgegraven lichamelijke resten worden geruimd. In plaats daarvan volgt een herbegrafenis in een verzamelgraf. We plaatsen er een monument bij waarop alle namen worden gegraveerd.”

Begrafenisvereniging Draagt Elkanders Lasten vergadert maandag over het gewijzigde begraafbeleid. Uitvaartleider Leen van Loosen zegt dat hij daarop niet wil vooruitlopen. „Ik wil nu alleen kwijt dat we over het nieuwe beleid zo onze bedenkingen hebben.”