Wat betekenen de Turkse sancties voor Nederland?

Turkije gaat bij de Verenigde Naties, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa en de Raad van Europa klagen over het optreden van Nederland. Vicepremier Numan Kurtulmus zei maandag onder meer dat diplomatieke vluchten vanuit Nederland zullen worden tegengehouden. Regeringsoverleg op hoog niveau zal worden opgeschort en de Nederlandse ambassadeur is niet meer welkom in Turkije. Hij liet ook weten dat hij het Turkse parlement zal aanbevelen de vriendschapsverdragen op te zeggen.

Erdogan kondigde ook economische sancties aan. Onduidelijk is of het daar daadwerkelijk van komt. Beide landen zullen hiervan schade ondervinden. De verwachting is dat bedrijven in Turkije erop aan zullen dringen om hiertoe niet over te gaan. De gewone Nederlander zal waarschijnlijk weinig merken van economische sancties. Grootste slachtoffer is waarschijnlijk Turkije zelf.

Hoe heeft Nederland op de sancties gereageerd?

Minister Koenders (Buitenlandse Zaken) reageerde laconiek op de gang van Turkije naar het hof. „Mocht de klacht ontvankelijk worden verklaard dan zien we de zaak met vertrouwen tegemoet.”

Vicepremier Asscher zei vanmorgen in het WNL-televisieprogramma Goedemorgen Nederland dat de Turkse sancties tegen Nederland „in hoge mate symbolisch” zijn. „Het is nu zaak het hoofd koel te houden. We moeten maar eens even wachten hoe Turkije er verder mee omgaat.” De sancties zijn op langere termijn volgens hem niet verstandig. „Als bondgenoten moet je met elkaar in gesprek zijn.” Asscher denkt dat de relatie nog wel even stroef blijft. „En dat ligt niet aan ons.”

Hoeveel zorgen moeten we ons maken over het retorisch geweld van Erdogan?

Dagblad Trouw schreef vanmorgen dat Erdogan wel vaak hard blaft, maar zelden bijt. De krant herinnert er onder meer aan dat de Turkse president herhaaldelijk dreigde het vorig jaar gesloten vluchtelingenverdrag met Europa op te zeggen. Ook de Verenigde Staten moeten het zo nu en dan ontgelden. Het is Ankara een doorn in het oog dat het land Fethullah Gülen, volgens Turkije het brein achter de couppoging vorig jaar, niet wil uitleveren. Alle harde taal ten spijt zit de geestelijke nog altijd in Pennsylvania.

Hoe belangrijk is een goede relatie met Turkije voor West-Europa?

Turkije herbergt naar schatting zo’n 2 miljoen vluchtelingen. Als West-Europese landen te vaak tegen de schenen van Erdogan schoppen, kan de Turkse president het vluchtelingenverdrag opzeggen en massaal bootjes met vluchtelingen naar Europa sturen. De EU zal dat koste wat het kost willen voorkomen.

Wat betekent het conflict met Nederland voor de verhoudingen met Turkije binnen de NAVO?

„Robuuste discussies zijn het hart van de democratie maar ook respect”, zei NAVO-chef Jens Stoltenberg maandag. „Ik roep alle NAVO-bondgenoten op respect voor elkaar te tonen en de situatie te de-escaleren.” De Noorse secretaris-generaal liet doorschemeren dat er geen sprake is van terugtrekking van de NAVO in Turkije. „De aanwezigheid van de NAVO in Turkije is goed voor Turkije en de rest van Europa. Het is in ons gezamenlijke belang.”

Hoe gaan andere Europese landen om met de Turkse campagne?

In Duitsland en Oostenrijk werden al bijeenkomsten met Turkse politici afgelast. Er staan nog meer bezoeken op stapel, maar de vraag is of deze doorgang vinden. Zo zei de Deense premier Rasmussen zondag af te willen van een deze maand gepland bezoek van de Turkse premier Yildirim.

Welke steun krijgt Nederland vanuit de rest van Europa?

De Europese Unie vroeg aan Turkije of het zich wil onthouden van „buitensporige verklaringen” en acties die de verhouding met EU-lidstaten verder kunnen doen verslechteren. „Volgend op de spanningen van de afgelopen dagen tussen Turkije en sommige EU-lidstaten, is het essentieel om verdere escalatie te voorkomen en wegen te vinden om de situatie te kalmeren”, schreven buitenlandchef Federica Mogherini en EU-commissaris Johannes Hahn (Uitbreiding) in een gezamenlijke verklaring.

Merkel zei dat Nederland haar „volledige steun en solidariteit” heeft. Ze hekelde in het bijzonder de uitlatingen van de Turkse president Erdogan, die leden van de Nederlandse regering voor „nazioverblijfselen” heeft uitgemaakt. Vergelijkingen met de nazi’s vindt Merkel „volkomen misplaatst.”

Een aantal Franse bewindslieden toonde zich solidair met Nederland. Ook Oostenrijk en Denemarken staken het kabinet een hart onder de riem.

Hoeveel steun heeft Erdogan binnen de Nederlandse gemeenschap in Turkije?

In 2015 gingen ongeveer 114.000 van de 250.000 stemgerechtigde Nederlandse Turken naar de stembus voor de Turkse parlementsverkiezingen. Zo’n 7 op de 10 stemmen gingen naar de AK-partij van Erdogan. Maar omdat de meerderheid niet ging stemmen, kun je onmogelijk zeggen dat Nederlanders met een Turkse achtergrond zich massaal achter Erdogan scharen. De Volkskrant schreef vanmorgen dat voorstemmers in 2015 massaal werden gemobiliseerd. Er werden zelfs bussen ingezet die mensen naar de stembus reden. Subgroepen zoals gülenisten, alevieten, Koerden en seculieren die weinig met de Turkse president ophebben, misten een dergelijke aansturing. Tegenstemmers blijven soms ook thuis doordat ze worden geïntimideerd.

Wat voor Turkije staat Erdogan eigenlijk voor ogen?

„Erdogan wordt de legitieme dictator van Turkije na het referendum over een nieuwe grondwet op 16 april”, schreef Turkijekenner Betsy Udink maandag in de Volkskrant. Turkije zal geïslamiseerd worden. Erdogan streeft naar „een islamitische republiek à la de moslimbroederschap.”