Het is een klein, onopvallend rijtje winkels aan de Thorbeckelaan in Sliedrecht. Wie hier niet bekend is, zou De Vos Lezen en Wonen zo voorbij rijden. Achter de smalle pui schuilt diepte en huiselijkheid. Het leesvoer, van kleurig haakboek tot theologie, huist in houten bakken en kasten, op krukjes en tafeltjes. Daartussen staat van alles wat niet van papier is: serviesgoed, kaarsen, een grappige groene teckel. „We houden wel van een beetje humor”, verklaart Corrie de Vos de aanwezigheid van het diertje. Ze runt de christelijke boekhandel sinds 1996 samen met echtgenoot Jan, later kwam ook dochter Jantine in de zaak.

Tegenwoordig vind je een boek ook op internet. Wat merkt u daarvan?

„We zien dat mensen van tevoren al geïnformeerd zijn over wat er verschenen is, vroeger ontdekten ze dat pas in de winkel”, antwoordt Corrie. „Om tegen internet op te kunnen, moeten wij ervoor zorgen dat we heel goed op de hoogte zijn van wat er verschijnt. Dat betekent dat je voortdurend informatie aan het opnemen bent, tot je bijna niet meer kunt”, is Jantines ervaring. „Maar onze pre is dat wij de klanten kennen en hen dus persoonlijk kunnen informeren. We wijzen iemand bijvoorbeeld op een nieuw boek dat eraan komt.”

Komen mensen nog naar de boekwinkel?

„Hier in Sliedrecht wel”, aldus Corrie. „Klanten komen niet alleen voor een boek, maar bijvoorbeeld ook voor mooie wenskaarten. En doordat we afhaalpunt zijn voor postpakketten, trekken we veel mensen uit de wijk. Jongeren bestellen hun boeken vaak via webwinkels. Maar dan krijgen ze van hun ouders nogal eens te horen: „Joh, ga even naar De Vos.” Ze gunnen ons de klandizie.”

„We staan er in de omgeving om bekend dat we cadeautjes creatief inpakken”, zegt Jantine. „Daar maken we veel werk van. „Dat heb je zeker bij De Vos gekocht”, krijgen mensen vaak te horen als ze een cadeau van ons geven. Blijkbaar hebben we hierin een eigen stijl ontwikkeld.”

U verkoopt ook woonaccessoires. Waarom?

„Toen we een jaar of zes geleden naar dit pand verhuisden, maakten we het gezellig met woondecoratie. Vervolgens vroegen klanten of die ook te koop was”, zegt Corrie. „Zo zijn we ook woonaccessoires gaan verkopen, hoewel Jan het in eerste instantie maar niets vond. „We zijn een boekhandel hoor”, was zijn reactie. Maar het is leuk om dit erbij te doen.”

Welke verschuivingen signaleert u op boekengebied?

„Theologische uitgaven worden steeds dunner”, merkt Jan. „Ook is het meditatieve boek minder populair geworden: dat wordt alleen in de periode van belijdenis doen en aan het einde van het jaar nog veel verkocht, als geschenk. Verder is dat soort boeken meestal praktisch gericht. Er is nog wel publiek dat vraagt naar stevige kost, zoals de ”Redelijke godsdienst” van Wilhelmus à Brakel, maar dat is maar een kleine groep.

Romans lopen bij ons heel goed. Wat ik echt een opvallende trend vind, is dat klanten steeds vaker naar seculiere romans vragen. Ze willen weleens wat anders lezen. Zodoende liggen hier nu ook titels van bijvoorbeeld uitgeverij Prometheus. En zolang er geen vloeken in staan, wil ik die best verkopen.” Volgens Jantine zijn er in de omgeving „verschillende leeskringen actief waarin vaak een pittig boek wordt behandeld.” Dat zou de vraag naar literatuur ook voor een deel kunnen verklaren.

De romanlezer vraagt tegenwoordig om meer inhoud, constateert Jan. Maar voor non-fictie geldt volgens zijn vrouw juist dat het allemaal steeds „sneller wordt. Kijk bijvoorbeeld naar de vele cadeauboekjes die er zijn. Mensen willen nog wel inhoud, maar het moet wel kort zijn.”

Kamerbreed

Zo’n 60 kilometer verderop liggen in de Haagse Ichthusboekhandel, vlak bij het Binnenhof, ook christelijke boeken en Bijbels uitgestald. Het publiek dat in de winkel aan de Korte Poten binnenloopt is zo breed als de samenleving zelf. Onder anderen politici „van SGP’ers tot D66’ers”, aldus eigenaar Jo van Dorp.

Ichthusboekhandel heeft nog drie andere vestigingen in de Randstad. In deze winkels zijn Bijbels, naast boeken en muziek, het belangrijkste onderdeel van het assortiment. En zo worden er volgens Van Dorp in hartje hofstad velen met het Evangelie bereikt. Het aanbod christelijke boeken in zijn winkel omschrijft hij als „kamerbreed, om het in Haagse termen te zeggen. We richten ons op een publiek van de Oud Gereformeerde Gemeenten tot evangelische en pinkstergemeenten.” Andere artikelen dan Bijbels, boeken en muziek vind je in zijn winkels niet. „Daar hebben we de ruimte niet voor. Op onze locaties ligt de huurprijs per vierkante meter heel hoog. Dan kun je alleen je kerndingen doen.”

Een boek vind je tegenwoordig gemakkelijk op internet. Hoe biedt u meerwaarde?

„Wij zijn flexibel en hebben een eigen bezorgdienst. Mensen kunnen bij ons een boek bestellen en dat de volgende dag al in huis hebben. Daarbij kennen we de klantenkring, waardoor we iemand een boek kunnen aanraden. Het omgekeerde gebeurt ook, dat ik juist tegen een klant zeg: „Dat boek moet je niet nemen.” Dat kan een internetboekhandel niet.

Het aanbod van bol.com is erg algemeen, maar onze collectie is op de klanten afgestemd. En mensen die zelf boeken op internet zoeken, vinden veel titels juist niet. Ze zien daar maar een beperkt deel van wat er verschijnt, alleen het gangbaarste. Ik stuur mijn medewerkers elke week een overzicht met nieuwe uitgaven. Afgelopen week waren dat er zeventien en dat vonden we weinig, vaker zijn het er een stuk of zestig. Die boeken vinden klanten zelf niet zomaar op internet; wij kunnen hen erop wijzen.”

Welke verschuivingen signaleert u in de boekhandel?

„Doordat de economie in de lift zit, trekt de verkoop in de boekwinkels gelukkig weer aan. Op de christelijke markt zie je een voorzichtig herstel. Een boek wordt toch gezien als een luxeartikel, en dat hebben we de afgelopen jaren gemerkt. Nu hebben mensen over het algemeen weer wat meer te besteden.

Een opvallende trend die een jaar of twee geleden inzette, is de afnemende verkoop van romans. Dat komt door Netflix: mensen kijken liever een filmpje. Die omslag zie ik in de hele breedte van mijn klantenkring.

Er zijn nog wel romans die goed verkopen; die komen vooral van populaire auteurs zoals Joke Verweerd en Lynn Austin. Af en toe is er ineens een nieuwkomer die het heel goed doet, zoals vorig jaar ”Mintijteer” van de Duitse schrijfster Esther Maria Magnis. Wat je over het algemeen ziet, is dat romanlezers meer inhoud willen. Degenen die voorheen vooral voor het vermaak een roman lazen, zijn nu overgestapt op filmpjes kijken.

Non-fictie zit wel in de lift. Op dat gebied verschijnen er veel mooie en interessante titels. Verder zie je dat pastorale thema’s vaak toegankelijk gepresenteerd worden. Zoals ”Eenzame vrouwen” van Ben Zijl, over autisme binnen het huwelijk. En het wordt steeds kleurrijker: uitgevers besteden steeds meer aandacht aan vormgeving. Dat zie je ook elk jaar weer aan de Bijbelse dagboeken, die worden vaak heel creatief opgemaakt.

Het echte prekenboek verkoop ik bijna niet meer. Sowieso was de groep die dat kocht altijd al klein. Nu printen mensen vaker een preek uit via een website.

Het valt me op verder dat non-fictie steeds dunner wordt. Neem bijvoorbeeld de serie ”Werken in de kerk” van Buijten en Schipperheijn. Je ziet dat de lezers een concrete inhoud willen. Ook schrijfstijlen veranderen: tegenwoordig geeft de auteur eerst zijn punt weg en daarna volgt een toelichting, in plaats van dat hij eerst rustig een betoog opbouwt en eindigt met conclusies.”

Lukt het nog om klanten naar de winkel te krijgen?

„Ja, gelukkig wel. En mensen die veel boeken via internet bestellen, gaan op een gegeven moment merken wat ze missen. Dan komen ze weer hier.”

Alle artikelen uit het thema "Boekenmarkt in beweging" vindt u hier.