Afgelopen juni trad Duterte aan als zestiende president van de Filipijnen. Al voor zijn aantreden was de 71-jarige oud-burgemeester van Davao, de hoofdstad van het roerige eiland Mindanao, omstreden. Zijn zerotolerancebeleid tegenover drugs, corruptie en criminelen oogstte lof, maar ook veel kritiek. Naast de carte blanche die de politie kreeg om op vermeende criminelen te schieten, gaf ook het optreden van doodeskaders tegen criminelen reden tot bezorgdheid.

Duterte houdt woord: wat hij in Davao als burgemeester deed, herhaalt hij op nationaal niveau. In amper zeven maanden tijd staat de teller op meer dan 6000 doden, van wie een derde door politiekogels en de rest door kogels van burgerwachten of gemaskerde doodseskaders. Eén miljoen drugscriminelen en -gebruikers zitten in de overvolle gevangenissen. Velen van hen zijn daar vrijwillig terechtgekomen, bang als ze zijn het leven te laten in deze ”war on drugs” (oorlog tegen drugs), zoals de aanpak van de president wordt genoemd.

Kidnap

Ernesto Abella is iemand die het beleid van Duterte verdedigt. Ernesto, of Ernie zoals hij ook wordt genoemd, was actief als evangelist voor de United Church of Christ in the Philippines (UCCP). Nadat hij die post had verlaten, werd hij in Davao ondernemer in de agro-business, zette hij een landbouwcoöperatie op en was hij journalist. Hij werd gekidnapt en het was Duterte, toen burgemeester, die hem binnen 24 uur vrij kreeg. Hij steunde de campagne van Duterte om president te worden en werd beloond met het ambt van woordvoerder van de president.

De persoonlijke geschiedenis van Duterte stempelt zijn beleid, stelt Abella. De Filipijnse president heeft de negatieve effecten van de zware drugs die vanuit China het land worden binnengebracht van dichtbij meegemaakt: geweld, berovingen en verkrachtingen. En als aanklager werd het hem duidelijk dat drugsdealers en criminelen –ook al werden ze door de politie gepakt– binnen de kortste keren weer waren vrijgekocht en vrijuitgingen door het corrupte rechtssysteem in het land. Dat vormt de achtergrond van zijn compromisloze strijd.

Dutertes aanpak veroorzaakte een storm van kritiek. De Verenigde Staten en de Europese Unie vinden de mensenrechtenschendingen in de Filipijnen een brug te ver, ook al is de bestrijding van drugs op zich voor hen een belangrijk punt. Ook het Vaticaan uitte kritiek op de aanpak van het drugsprobleem.

Kostbaar

De kerken in de Filipijnen zijn verdeeld over het beleid van Duterte. Enerzijds staan zij volledig achter hun president in de strijd tegen drugs en misdaad. Het land is veiliger en kan weer aan zijn toekomst denken. Aan de andere kant is elk mensenleven kostbaar in Gods ogen en mag dat nooit zonder goede reden beëindigd worden, stellen de kerken. De onwettigheid van de moorden en het optreden van politie en doodseskaders is onacceptabel voor ze.

Dat vindt de Rooms-Katholieke Kerk, die de meest invloedrijke factor in het land is. Van de bevolking is 85 procent lid van de kerk. Ook andere kerken, zoals de Iglesia Filipina Independiente (de Onafhankelijke Filipijnse Kerk) met 4 miljoen leden en de United Church of Christ in the Philippines (UCCP) met 1,5 miljoen leden, hebben moeite met het beleid. Evangelicale en pinksterkerken voegen zich in dit koor, met de Jesus is Lordkerk met 4 miljoen volgers als belangrijkste. De Iglesia ni Cristo wordt door de andere kerken niet als kerk gezien vanwege haar standpunt dat Christus uitsluitend menselijk is. Maar deze ‘sekte,’ met 2 tot 3 miljoen volgers, is wel kapitaalkrachtig en heeft veel politieke invloed. Sinds president Marcos het veld moest ruimen, kon geen Filipijnse president zonder de steun van deze stroming. Ook Duterte niet.

Kerken: Vooral armen zijn de dupe

Niet alleen het grote aantal doden in de strijd tegen drugs zit de Filipijnse kerken dwars, maar ook dat juist de armen er slachtoffer van zijn. Zij worden eerst door drugsimporteurs en -dealers gebruikt. Daarna worden zij het slachtoffer van politiegeweld, terwijl de grote criminelen, die tot in de hoogste geledingen van de politiek en de business te vinden zijn, de dans ontspringen.

De kloof tussen arm en rijk in de Filipijnen is gapend diep. Als president Duterte niet tegelijk met de strijd tegen drugs iets aan de gigantische verschillen tussen arm en rijk doet, heeft ook het hardste beleid geen effect, vinden de kerken. In een ontmoeting met de president net na zijn aantreden heeft de UCCP deze zorgen geuit.

Ook Dutertes plannen om de doodstraf weer in te voeren en kinderen onder het algemene strafrecht te laten veroordelen, stuiten op weerstand van de kerken.