Beeke leidde donderdag –opnieuw– een kerkhistorische wandeling door Middelburg. De wandeling, waaraan zo’n dertig mensen deelnamen, richtte zich vooral op het verblijf van ds. Smijtegelt in de Zeeuwse hoofdstad.

Smijtegelt (1665-1739) deed zijn uitspraken over de slavernij tijdens een preek over het achtste gebod, vertelt Beeke voor een gebouw dat vroeger werd gebruikt door de West-Indische Compagnie (WIC). Smijtegelt vond dat slaven „diefelijk ontstolen” waren. „Hij richtte zich dan tot de rijke kooplieden, die veel slaven met hun schepen vervoerden.”

De wandeling op deze mooie zomer­middag begint voor het oude stadhuis, hartje Middelburg. Omdat het hoogseizoen is, is de groep groter dan normaal. Deze keer moest de groep zelfs gesplitst worden, op woensdag was er ook een wandeling. Gemiddeld bestaat een groep uit ongeveer twintig personen.

Beeke begon in 2014 met „kerkhistorische wandelingen door Middelburg met herinneringen aan ds. Smijtegelt.” Sindsdien heeft hij al zo’n veertig wandelingen gemaakt. Er is een aantal data waarop hij met een samengestelde groep loopt (de volgende is op 15 september), maar ook koren, verenigingen, families en vriendengroepen kunnen een afspraak maken voor een wandeling met de oud-onderwijzer.

Oude van de singel

Ds. Smijtegelt werd „de oude van de singel” genoemd, dus is een bezoek aan de singel waar Smijtegelt woonde een vanzelfsprekend onderdeel van de wandeling. Ds. Smijtegelt woonde niet tussen het volk, maar aan de Herengracht, aan de kant waar de welgestelden woonden, omdat de Middelburgers goed zorgden voor hun predikanten, zegt Beeke. 
Bij de singel is een bordje te vinden dat herinnert aan de ”Smijte­geltbrug”, die in 1959 gesloopt werd.

Of het nu werkelijk gebeurd is dat de twee mannen die een aanslag wilden plegen bij deze brug twee engelen zagen op de schouders van Smijtegelt, laat Beeke in het midden. Volgens hem is het wel zeker dat Gods kinderen bewaard worden. Maar of dat nu direct waarneembaar is, blijft toch de vraag. Temeer omdat Smijtegelt er nooit over sprak en zijn biograaf Pieter de Vriese het ook niet verhaalt in zijn boek. Het verhaal wordt voor het eerst genoemd in een boek over Zeeuwse sagen, 150 jaar nadat Smijtegelt is overleden, aldus Beeke.

Kapittelpreken

Bij de plek waar nu de Hofpleinkerk staat en zich vroeger de Noordmonsterkerk bevond, vertelt de gids verder. „Hier is ds. Smijtegelt door zijn oom ds. P. Smijtegelt bevestigd. Ook hield hij hier zijn kapittelpreken – hij begon bij zijn bevestiging in 1695 en in 1723 was hij de hele Bijbel door.”

Langs de voormalige lutherse kerk, die nu gebruikt wordt door oudkatholieken, begeeft de groep zich naar de monumentale Oostkerk. „Dit is de enige voor protestanten gebouwde kerk in Middelburg, alle andere kerken waren eerst rooms.” Aan de buitenkant van het bedehuis is veel protestantse symboliek te vinden: dood en leven, Adam en Christus en het ”memento mori”.

Op het Damplein vertelt Beeke dat de groep is aangekomen bij het allereerste stukje Middelburg. „Hier is de stad begonnen.” Op het plein is ook het huis van Pieter Morilyon te vinden, een goede vriend van Smijtegelt. In zijn huis kwamen de mensen bijeen in een gezelschap.

Ds. Smijtegelt nam een dubbele houding aan ten opzichte van de gezelschappen. „Als het bedoeld was om Hem te eren was het goed, maar als het nodig was dat de ouders hun kinderen opvoedden, moesten zij dit eerst doen.”

Via de Gasthuiskerk, waar prof. G. Wisse gestaan heeft, arriveert de groep bij de Nieuwe Kerk, de Koorkerk en de ”Wandelkerk”. Beeke vertelt dat ds. Smijtegelt in de Nieuwe Kerk een preek hield nadat regenten hem gevraagd hadden het volk te bestraffen vanwege het oproer tegen een nieuwe belastingmaatregel. „In de preek bestrafte hij de regenten, omdat zij nooit in de kerk kwamen; maar aan het einde van de dienst weigerde hij het volk de zegen te geven omdat zij de overheid niet gehoorzaamden. Uiteindelijk gaf hij de zegen aan hen die berouw toonden en beloofden de overheid voortaan te zullen gehoorzamen.”

Aan het einde gekomen, krijgt de groep een citaat mee uit een preek van ds. Smijtegelt over Jesaja 55:13. En: iedereen ontvangt een folder van de stichting Vrienden van Heidelberg en Dordrecht – de opbrengst van de wandeling gaat naar deze stichting.

----

Lees in Digibron

Het bewogen hart van vader Smijtegelt – interview met hertaler C. Bregman in Reformatorisch Dagblad (24 maart 2016)

Smijtegelt draagt aanduiding „vader” terecht – verslag van het Smijtegeltcongres in 2015, in Reformatorisch Dagblad (28 september 2015)