Toen ”Nellie”, zoals intimi haar noemden, in 1909 werd getroffen door een hersenbloeding en daardoor niet kon spreken, zorgde ze ervoor dat er tijdens belangrijke diners een scherm in de eetzaal werd gezet. Daarachter lag zij. Om te luisteren en –later– haar man raad te kunnen geven.

Insiders wisten dat de adviezen van deze first lady een dwingend karakter hadden. Helen Taft organiseerde of blokkeerde politieke benoemingen. Zij zat vaak bij besprekingen met ambtenaren of diplomaten. Officieel nam William Howard Taft de besluiten, maar iedereen in Washington wist dat hij feitelijk niets te vertellen had. William mocht dan het hoofd zijn, Helen was het nekje.

Officieel is de vrouw van de president ambteloos burger. Officieus wordt zij sinds tweede helft van de 19e eeuw de first lady genoemd. Belangrijkste taak? Gastvrouw zijn in het Witte Huis. „De praktijk leert dat de vrouw van de president van Amerika tot de invloedrijkste personen in de wereld gerekend moet worden”, zegt Kate Andersen Brower, die voor haar boek ”De residentie” sprak met tientallen mede­werkers van het Witte Huis.

Soms regeerde de vrouw van de president letterlijk. Edith Wilson deed dat bijna zeventien maanden. Haar man, Woodrow Wilson, raakte halfzijdig verlamd doordat hij in oktober 1919 werd getroffen door een hersenbloeding. Edith wilde voorkomen hij daarom moest aftreden en camoufleerde de ernst van de situatie. Zij bepaalde wie de president wel of niet kon spreken. In veel zaken nam ze zelf beslissingen, terwijl ze naar buiten toe suggereerde alles aan haar man voor te leggen. „Maar het ging goed omdat ze de staatszaken beter kende dan menige minister”, schreef de redactie van The New York Times bij haar overlijden. Zelfs politieke tegenstanders van Wilson en zijn toegewijde vrouw moesten toegeven dat het Edith niet ging om eigenbelang. Ze spande zich volledig in om de naam van haar man hoog te houden.

De zorg om het imago van de echtgenoot dreef ook Edith Roosevelt, echtgenote van Theodore Roosevelt, die van 1901 tot 1909 president was. Samen met haar persvoorlichter werkte ze zorgvuldig aan het oppoetsen van het beeld van haar man, die bij zijn aantreden het imago had van een enigszins ruige avonturier. Iedereen wist ook dat Theodore geen belangrijke beslissing nam zonder het standpunt van zijn vrouw mee te wegen. Vanwege de discrete manier waarop Edith haar man bijstond, is haar optreden wel omschreven als „de perfectie van de onzichtbare regering.”

Dertig jaar later ging de andere mevrouw Roosevelt, Eleanor, minder omzichtig te werk. Zij vond het niet prettig dat haar man, Franklin D., president werd omdat diens keus haar eigen politieke carrière dwarsboomde. Toen ”FDR” bovendien niet van haar expertise gebruik wilde maken en Eleanor aanraadde zich maar neer te leggen bij witte handschoenen, theepartijtjes en recepties, was voor haar de maat vol. Aangespoord door de crisis van de jaren dertig zette ze op eigen houtje hulpprogramma’s op die, zoals FDR pas in tweede instantie begreep, goodwill kweekten voor de president. Eleanor groeide door haar persoonlijk activisme uit van een first lady die gastvrouw was, tot een copoliticus die wel het geweten van de president werd genoemd.

Niet alle first lady’s nadien volgden het voorbeeld van Eleanor Roosevelt. Bess Truman, Mamie Eisenhower, Jacqueline Kennedy en Rosalie Nixon hielden zich verre van de politiek. Zij wilden hun eigen leven leiden, als toe­gewijd huisvrouw of als dame die genoot van de goede dingen van het leven.

Totaal tegenovergesteld was huidig presidentskandidate Hillary Clinton in haar eertijds als first lady. „Zij bemoeide zich met alle staatszaken, drilde ons als personeel en was ook degene die haar man Bill vertelde wat hij moest besluiten. Had ze maar meer binnen de deur de boel in de gaten gehouden en zich minder met regeringsbeleid bemoeid. Dan was het ambt van president minder beschadigd door haar man”, zei enkele maanden geleden een stafmedewerker van het Witte Huis voor de radio.

----

zomerserie De route naar Washington

Leuke weetjes over de Amerikaanse presidentverkiezingen. Vandaag: de first lady.