Franse kerk „in het hart geraakt”
Dat Franse kerken een potentieel doelwit van jihadisten waren, dat wisten ze al sinds de mislukte aanslag vorig jaar op een kerk in Villejuif, bij Parijs. Maar een aanslag tijdens een doordeweekse viering in een slaperig stadje, daar valt niet op te anticiperen.
„Een barbaarse daad (...) op een plek waar Gods liefde wordt verkondigd.” Zo reageerde het Vaticaan dinsdag op de brute moord op de hoogbejaarde pater Jacques Hamel in Saint-Etienne-du-Rouvray, bij Rouen. Volgens het relaas van een non die uit de dienst wist te ontsnappen, reciteerden de aanslagplegers Arabische teksten op het altaar, terwijl ze zichzelf filmden.
De aanslag van dinsdag mag qua aantal slachtoffers voor klein doorgaan, de symbolische betekenis is des te groter. Door de actie „is de hele christelijke gemeenschap in het hart geraakt”, reageerde voorzitter ds. François Clavairoly van de Franse koepel van protestanten FPF dinsdag. Voor zover ze het zich nog niet bewust waren, zijn Franse christenen het nu: ze zijn doelwit van IS.
Dat er een reëel dreiging bestond, bleek in april 2015, toen een kerk in Villejuif, bij Parijs, kennelijk doelwit was van een mislukte aanslag. Op zondag 19 april 2015 probeerde een 24-jarige en zwaarbewapende Algerijnse student, Sid Ahmed Ghlam, er het vuur openen tijdens de goedbezochte zondagse mis. Hij raakte echter voortijdig gewond bij zijn poging een auto te stelen.
Onmogelijk
Sindsdien was het rustig gebleven rond kerken en christelijke instellingen. De bisschop van Pontoise, mgr. Stanislas Lalanne, bezocht namens de bisschoppenconferentie de minister van Binnenlandse Zaken, Bernard Cazeneuve, op 22 december om de veiligheid van kerken rond Kerst te bespreken. De vrees bestond dat terroristen juist op dat feest, of rond Pasen, zouden willen toeslaan: als kerken bomvol zitten en vanwege de symbolische waarde. De minister maakte echter duidelijk dat de terreurdreiging heel veel plekken betrof, en niet speciaal de kerken.
Vlak na de mislukte aanslag in Villejuif zei premier Manuel Valls al dat het onmogelijk is om alle kerken in Frankrijk te gaan bewaken, zoals bij de ruim 700 synagogen en Joodse scholen gebeurde. Er zijn meer dan 45.000 kerken en kerkelijke gebouwen in Frankrijk, met kerkdiensten op alle mogelijke momenten in de week. Dat een aanslag ook in een doorsnee Frans stadje, bij een doordeweekse dienst met een handjevol bezoekers kan plaatsvinden, is dinsdag gebleken.
Overigens zaten ook lang niet alle kerken op bewaking te wachten. De pastor van de kerk in Villejuif, Philippe Louveau, in ieder geval niet. „Dat is wat ze willen, hè: dat we angstig worden. Maar daar weigeren we aan toe te geven”, zei hij vorig jaar in deze krant. „De kerk moet een open huis zijn, dus de deuren gaan niet in het slot en we gaan bij de deur ook geen tassen controleren.”
De politiewagen die zich op de zondagen na de 19e april tijdens de vieringen voor de kerkdeur posteerde, maakte op Louveau geen indruk. „Dat werkt misschien psychologisch. Maar als terroristen kwaad willen, doen ze dat toch wel. De redactie van Charlie Hebdo werd ook bewaakt.”
Overigens zijn er in de tijd tussen ‘Villejuif’ en ‘Saint-Etienne-du-Rouvray’ wel aanwijzingen geweest dat er christelijke doelwitten bestonden. De Franse krant Libération onthulde in april dat er plannen waren om een aanslag te plegen op het rooms-katholieke Civitas, een aan de uiterst conservatieve priesterbroederschap Pius X gelieerde lekenbeweging. Dat bleek uit documenten die inlichtingendiensten vonden op een computer van een van de terroristen achter de aanslagen in Brussel, in maart.
In juli 2015 had IS in zijn propagandamateriaal bovendien jihadisten al expliciet opgeroepen kerken en andere drukbezochte plekken te kiezen als doelwit. Drukbezocht was de kerk in Saint-Etienne-du-Rouvray nu niet bepaald, maar er was met zo veel woorden mee gezegd dat kerken als heilige plaatsen niet uitgesloten zijn van aanslagen, evenmin als bijvoorbeeld sjiitische moskeeën. Alles wat niet in het rigide straatje van IS past, is doelwit van terreur.
De Franse regering probeert kerkleiders en vertegenwoordigers van andere godsdiensten ervan te overtuigen dat er voor hun veiligheid wordt gestreden. Op het Elysée in Parijs kwamen vanmorgen de vertegenwoordigers van de verschillende in Frankrijk actieve godsdiensten bijeen voor overleg met president François Hollande en minister Cazeneuve. Onder hen zijn de vertegenwoordigers van de rooms-katholieke, orthodoxe en protestantse kerken, alsook van het jodendom, de islam en het boeddhisme. „We moeten samen zijn”, verklaarde Hollande dinsdagavond. Die avond had hij paus Fransiscus al laten weten dat er „alles aan wordt gedaan om onze kerken en plaatsen van samenkomst te bewaken.”
Geen haat
Bisschop Lalanne benadrukte dinsdag echter nog eens dat kerken geen bunkers mogen worden. „Natuurlijk roepen we de gelovigen opnieuw op om waakzaam te zijn”, zei hij dinsdag in het katholieke dagblad La Croix. Bovendien verzekerde hij dat er overleg zal zijn met gemeentebesturen over de veiligheid. „Maar de kerken moeten open blijven. We mogen niet toegeven aan de angst. Het hart van de christelijke identiteit ligt in het gebed en de samenkomst.”
Andere geestelijken lieten zich in soortgelijke bewoordingen uit. De aartsbisschop van Rouen, Dominique Lebrun, zei dat de kerk „geen andere wapens kan opnemen dan het gebed en de broederschap tussen de mensen.” De voorzitter van de bisschoppenconferentie, bisschop Georges Pontier van Marseille, voegde daaraan toe: „Mededogen is ons wapen. Het is niet de vergelding, niet de haat. Het wapen voor ons, als christenen, ligt in de navolging van Christus.”
