Bertus Beukens (31), gehuwd, vader van Tjerk, Rachel en Hadassah, bevoorraadt als vrachtwagenchauffeur bij St van de Brink uit Ermelo dagelijks supermarkten. EMTÉ, Boni, Jumbo en AH. „Bevalt me prima.” Hij heeft weinig met sociale media. „Ik was ooit actief op Hyves.” Af en toe kijkt hij mee over de schouder van z’n vrouw. „Handig om een beetje bij te houden wat familie en vrienden uitspoken.” Op zondag blijft Facebook nagenoeg onaangeroerd.

De Hoevelakers volgen het nieuws ’s zondags „een paar keer per dag” via smartphone en NOS-app. „De telefoon zit in je broekzak, hè? Je kijkt al snel even om op de hoogte te blijven.” Beukens vindt het jammer dat de RD-site op die dag gesloten is. „Anders zou ik die volgen.”

Eventuele verkiezingen op zondag plaatsen hem voor een gewetensvraag. „Niemand zit erop te wachten om op zondag te gaan stemmen, maar we moeten het wel doen om ons geluid te laten horen. Anders zijn we helemaal niet meer vertegenwoordigd.” De gereformeerde gezindte zou na enkele verkiezingen toch ook wel gaan stemmen op deze dag, schat hij in.

Ook op zondag viert het gezin verjaardagen. Cadeautjes, slingers, gezelligheid. „Niet groots.” Opa’s en oma’s komen wel altijd even langs. „Je hebt een nieuw levensjaar gekregen, een mijlpaal. Dat mag toch worden gevierd? Daar mag je niet stilletjes aan voorbijgaan.”

Zorgen maakt Beukens zich over de toenemende dreiging van zondagswerk. „Dat komt steeds dichterbij. Maar ik ga het niet doen.”

„Op zondagmiddag slapen verkeerd signaal”

De invulling van de zondag kan voor lastige keuzes plaatsen, zegt Gerrinda Blom (29), gehuwd, moeder van Jelmer (2) en Evy (4). „Voor ons huis is een speeltuintje. Laten we de kinderen ernaartoe gaan of niet? Andere mensen uit onze kerk doen het wel.”

De Ridderkerkers, lid van de Gereformeerde Gemeenten, kunnen de kleintjes nu nog prima thuis vermaken op zondag. „Als het mooi weer is, gaat mijn man met ze trampolinespringen in de tuin. Dat is een feest.” Het zwembadje wordt niet gebruikt. Elke zondagmiddag bakt manlief broodjes. „Je moet voorkomen dat de kinderen een hekel aan de zondag krijgen. Onze ouders waren daar veel strakker in. Wij mochten nooit de poort uit.”

Het gezin bezoekt trouw de kerkdiensten. „Thuis praten we samen na over de preek.” Op zondag­middag slapen vinden ze niet goed. „De zondag is een dag om te besteden in dienst van de Heere, maar ook voor het gezin, om spelletjes te doen. Dan ga je niet slapen, dat is een verkeerd signaal. Mijn ouders deden het wel. Ik heb dat nooit begrepen.”

Blom gebruikt op zondag geen sociale media. „Zoiets kan zes dagen per week. Daar hoef ik de zondag niet voor te gebruiken.” Nieuws volgt het gezin soms op zondag. „Als er zaterdags een aardbeving plaatsvindt en er wordt in de kerk voorbede gedaan, zijn we echt niet zo wereldvreemd dat we de laptop niet pakken.”

De Bloms vinden het jammer dat de site van hun kerkverband op zondag dicht is. „We keken regelmatig op gergeminfo.nl. Onze gemeente is vacant. Als er een dominee voorgaat, wil je soms even opzoeken hoe oud hij is of waar hij vandaan komt. Deze site is voor ons het kerkelijk jaarboek. De papieren versie pak je toch ook op zondag?”

Stemmen op zondag onder­mijnt de zondagsrust, zegt ze. „Ik zou het echter, met een bezwaard hart, toch doen. Hoeveel invloed heeft de SGP? Dat is zó waardevol.”

Meer zondagsrust betekent minder stress

De nieuwe refo’s hechten aan de zondag, maar vullen deze nogal verschillend in. Ruim 40 procent van de enquête­deelnemers tussen de 26 tot de 40 jaar is op zondag –in meer of mindere mate– actief op Facebook, WhatsApp en Snapchat. Ruim 65 procent volgt op zondag het nieuws, zo blijkt uit een RD-enquête. Bijna 40 procent maakt nooit gebruik van sociale media op zondag, terwijl een derde nooit het nieuws volgt.

Een derde van deze ondervraagde refo’s viert op zondag z’n verjaardag ook voor familie, vrienden en kennissen; twee derde niet. „Cadeautjes uitpakken, taart en lekker eten”, schrijft een moeder, lid van de Gereformeerde Gemeente, bij de enquête. Pakweg 94 procent neemt op zondag de tijd om zich, buiten de kerkdiensten om, bezig te houden met Gods Woord.

Rust op zondag is belangrijk, stelt een enquête­deelnemer met mbo-opleiding uit de Gereformeerde Gemeenten. „Er zou veel minder stress zijn als de zondagsrust beter gehouden werd.” Een gereformeerdebonder, hbo-opgeleid: „Laten we gaan voor zondagsheiliging in de zin van zondag 38 van de Heidelbergse Catechismus: trouw naar de kerk gaan en alle dagen rusten van onze boze werken.”

De nieuwe refo’s reageren diep verdeeld op de vraag of ze bij eventuele verkiezingen op zondag zouden gaan stemmen. Ja, zegt bijna de helft (47 procent) van de enquête­deelnemers; nee, zegt 53 procent. Stemmen op zondag kan een dilemma opleveren. „Als niemand van ‘ons’ meer zou gaan stemmen, zouden de christelijke partijen in één keer uitgeroeid zijn”, reageert een universitair geschoolde vrouw, Gereformeerde Bond. „Dat lijkt me niet wenselijk. Maar stemmen op zondag staat me ook tegen.”

Van de gereformeerdebonders zou driekwart gaan stemmen op zondag, van de christelijke gereformeerden twee derde en van de hersteld hervormden iets minder dan de helft. Bij leden van de Gereformeerde Gemeenten ligt de verhouding op 40–60, bij ondervraagden uit de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en bij enquêtedeelnemers uit de Oud Gereformeerde Gemeenten grofweg op 20–80.

De 1100 geënquêteerde refo’s reageren ook verschillend op de stelling dat er op zondag gebruikgemaakt mag worden van het openbaar vervoer om zieken te bezoeken of naar de kerk te gaan. Zo’n 53 procent is het eens met de stelling, 47 procent wijst deze optie af.

Hogeropgeleiden hanteren een iets minder strikte invulling van de zondag dan lager opgeleiden. Ze maken meer gebruik van sociale media, volgen vaker het nieuws, zouden eventueel sneller stemmen op zondag of maken eerder gebruik van het ov voor kerk- of ziekenbezoek, maar verdiepen zich op zondag ook vaker in Gods Woord.

Sociale media zetten zondag onder druk

Lukt het jongvolwassen refo’s –en ouderen– nog om hun op zondag smartphone uit te zetten? Betekent zondagsrust ook digitale stilte? De groeiende rol van Facebook, Snapchat en Whats­App plaatst voor vragen. Ook op zondag.

Ruim 40 procent van de refo’s van 26 tot en met 40 jaar maakt op zondag regelmatig gebruik van sociale media, zo blijkt uit de RD-enquête. Ds. L. Terlouw, predikant van de gereformeerde gemeente in Utrecht, herkent de resultaten. „Sommigen zijn erg moeilijk van hun smartphone af te krijgen. Alles verschuift naar een gemakkelijke levensstijl.”

De enquête houdt de gereformeerde gezindte een spiegel voor, zegt de predikant. „Hoe staat het met de dienst des Heeren in onze huizen en harten? Hebben we nog een dag van afzondering, ook van sociale media, nieuws en verjaardagen? We moeten ons daar niet mee inlaten op zondag. Cadeautjes kunnen ook op maandag.”

Sommige uitslagen baren de predikant zorgen, maar hij ziet ook positief nieuws. „De jonge generatie blijkt de zondag nog vrij trouw in acht te nemen. Ongeveer 40 procent van de ondervraagden gebruikt sociale media nooit op zondag, 60 procent viert geen uitgebreide verjaardag. Die resultaten vallen me mee.”

Prof. dr. G. C. den Hertog, hoogleraar aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, constateert dat een reformatorische levensstijl bij jong­volwassenen intact blijft. „In de persoonlijke opmerkingen van enquête­deelnemers valt mij op dat zij geestelijk, verantwoord in deze tijd staan. Niet plichtmatig, maar nuchter en weloverwogen.” Hij constateert –op grond van deze enquête-uitslagen– niet direct een verschuiving naar een gemakkelijke levensstijl.

Zo’n 65 procent van de ondervraagden volgt het nieuws op zondag. Ds. Terlouw rea­geert kritisch. „Hoe verhoudt dat zich tot de dienst van de Heere? Het interesseert me vrij weinig wat Rutte en Wilders op zondag zeggen.” De predikant geeft aan nieuws over bijvoorbeeld een explosie in zijn woonplaats wel te volgen. „Een aardbeving elders in de wereld op zondag ontgaat me veelal. De nood in de wereld dient echterwel een plaats te hebben in de voorbede op zondag.”

Prof. Den Hertog vindt het belangrijk vanuit welke motivatie mensen op zondag het nieuws volgen. „Uitvoerig op zondag met nieuws bezig zijn, lijkt me geen goede gedachte. Tegelijk is het belangrijk om op zondag te weten als bijvoorbeeld Syrische christenen in een klooster onder vuur worden genomen. Het is een christelijke taak om met anderen mee te leven. In de kerkelijke voorbede moet de wereld een plaats krijgen.”

Het houden van verkiezingen op zondag kan mensen in de gereformeerde gezindte in een lastig parket brengen. Zo’n 47 procent zou gaan stemmen, 53 procent niet. De hoeveelheid tegenstanders valt ds. Terlouw tegen. „Ik waardeer de christelijke partijen, maar daar moeten we het daar niet van verwachten. Wij brengen het Koninkrijk van God niet dichterbij door te gaan stemmen.”

De gereformeerde gezindte moet het volgens de predikant als „een vorm van verdrukking” accepteren als de christelijke partijen niet meer in vergaderzalen zijn vertegenwoordigd. „Dat is ook een vorm van christen-zijn.” Niet stemmen is echter ook een grote verantwoordelijkheid, erkent de predikant. Hij respecteert een gewetensvolle keus van mensen die wel gaan stemmen.

Prof. Den Hertog benadrukt dat „niemand” zit te wachten op zondagse verkiezingen. „Die situatie kan echter weleens dichterbij zijn dan we denken.” Het doel van stemmen is volgens hem niet om het Koninkrijk van God dichterbij te brengen. „Het is een Bijbelse roeping om voorbede te doen voor de overheid en de vrede voor de stad waar we wonen te zoeken.” Christelijke partijen moeten zich helder blijven uitspreken tegen misbruik van de zondag. Een eventuele verschuiving van de verkiezingen naar de zondag moet de gereformeerde gezindte echter „moedig slikken”, vindt de hoog­leraar. Een vorm van verdrukking ziet hij er niet in.

Stemmen is volgens prof. Den Hertog een belangrijke verantwoordelijkheid, desnoods op zondag. „Paulus roept christenen ertoe op zich niet uit deze wereld terug te trekken, maar hun plaats te blijven innemen.”

Ds. Terlouw en prof. Den Hertog zijn het erover eens dat terughoudendheid bij activiteiten op zondag geboden is. „Het is goed om grenzen te stellen en in het gezin afspraken te maken”, aldus prof. Den Hertog. Hij wijst er echter op dat zondagsrust nog een stap verder gaat dan het instellen van alleen geboden en verboden. „We kunnen ons er niet van afmaken met bijvoorbeeld een verbod op sociale media op zondag. De zondag vraagt méér. De zondag vraagt een geestelijke houding, waarbij ons leven volledig gericht moet zijn op de dienst van de Heere. De voorbereiding daarvan begint al op zaterdagavond.”

Sommige zondagse gebruiken in Nederland zijn cultureel bepaald, geeft ds. Terlouw aan. „De Strict Baptists in Engeland reizen bijvoorbeeld gewoon met de bus op zondag.” De insteek bij alle vragen moet volgens de predikant zijn om „in tere afhankelijkheid” van de Heere te leven. „Niet wettisch, maar uit liefde tot God en Zijn dienst. Het zou ons veel waard moeten zijn om ons deze dag helemaal te richten op het spreken van God en te rusten van onze boze werken. Dat geeft iets aan van de eeuwige rust.”

serie 
De nieuwe refo

Dit is het derde deel in een serie naar aanleiding van het RD-onderzoek over jongvolwassenen uit orthodox-christelijke kring. Vandaag: zondagsbesteding. In Puntkomma vrijdag deel 4: de nieuwe refo en mediagebruik.