Dr. Janse: Forse acceptatie van speelfilm onder nieuwe refo
APELDOORN. Jongvolwassen reformatorischen hanteren duidelijk een „ruimere levensstijl” dan eerdere generaties in de gereformeerde gezindte. Rond het bekijken van amusementsprogramma’s op televisie is een „forse verschuiving” aan de gang.
Dat is voor socioloog dr. C. S. L. Janse, oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad, de opvallendste uitkomst van het RD-onderzoek onder 1100 jongvolwassenen van 26 tot en met 40 jaar uit reformatorische kring.
Uit het onderzoek blijkt dat driekwart van de nieuwe refogeneratie televisieprogramma’s kijkt, vaak via internet. Van de kijkers stemt 38 procent af op films en series en 27 procent op amusementsprogramma’s. „Onder jongvolwassen mensen uit reformatorische kring is er dus sprake van een forse acceptatie van de speelfilm. Voor de Tweede Wereldoorlog schreef men binnen de Gereformeerde Kerken heel negatief over de speelfilm. Nu is die tot in reformatorische kring toe vaak geaccepteerd.”
„Zonde wordt gewoon”
Het volgen van amusementsprogramma’s leidt ertoe dat mensen zonden gewoon gaan vinden, stelt Janse. „In veel gevallen vermaak je je bij het kijken naar een film met de zonden van anderen. Dat werkt door in je gedachtewereld.
De moeder van een jongvolwassen refo schrikt bij wijze van spreken van ruig, banaal of profaan taalgebruik. De jongere refo zelf is daaraan gewend. Hij of zij komt via films, en ook op bijvoorbeeld zijn werk, in aanraking met onder meer buitenhuwelijkse relaties. In eerste instantie is de reactie: „Het is toch verschrikkelijk?” Gaandeweg gaat die vaak in de richting van: „Wie ben ik om zoiets te veroordelen?”
Bioscoop
Onder de nieuwe refogeneratie signaleert Janse tegenstrijdigheden in levenshouding. „Dr. W. Fieret constateert onder reformatorische jongeren vaak schakelgedrag. Dat geldt denk ik ook voor een belangrijk deel van jongvolwassenen. Op zondag zitten ze onder een zware preek, op maandag bekijken ze een amusementsprogramma dat bepaald niet correspondeert met de Tien Geboden.”
In 1981 deed Janse voor zijn dissertatie ”Bewaar het pand” onderzoek naar opvattingen van onder anderen reformatorische ouders. Die stonden destijds veel kritischer tegenover bioscoopbezoek dan de deelnemers aan het huidige RD-onderzoek.
Behoedzaamheid
Janse tekent wel aan dat behoedzaamheid geboden is bij een vergelijking van beide onderzoeken. „In mijn onderzoek betrof het ouders van veertig jaar en ouder van wie de kinderen op een reformatorische school voortgezet onderwijs volgden.
In het huidige RD-onderzoek is een groot deel van de deelnemers jonger dan dertig, stuurt een deel hun kinderen niet naar een reformatorische school en zijn de geënquêteerden relatief vaak hoogopgeleid. Lager opgeleiden zijn nogal eens conservatiever.”
Voorbehoedsmiddelen
Vergeleken met 35 jaar geleden hechten sommige nieuwe refo’s minder waarde aan de tweede kerkdienst. Ook is er minder binding met het kerkverband, concludeert Janse. „Dat zo’n 40 procent van de ondervraagden in het huidige RD-onderzoek ooit van kerkverband veranderde, is best fors. Wel is dit een gecompliceerd thema. Een overstap heeft niet alleen te maken met onvrede over de prediking, maar kan ook verband houden met verhuizing of huwelijk.”
Ook op het gebied van gezinsvorming ziet Janse duidelijke veranderingen in reformatorische kring. „Zo’n veertig jaar geleden speelde veel meer de vraag: mag je overgaan tot het gebruik van voorbehoedsmiddelen om bijvoorbeeld lichamelijke of psychische redenen?
Nu gebruiken veel meer mensen die middelen bij voorbaat al. In de kerkelijke statistieken lopen de geboortecijfers terug. Moeders willen vaak hun baan geheel of gedeeltelijk blijven houden en vinden de opvoeding van bijvoorbeeld zes kinderen daar niet bij passen.”
Voor 82 procent van de ondervraagden is de SGP favoriet. Hoe verklaart u die populariteit?
„De positie van de SGP in de reformatorische achterban is sterk. Dat blijkt ook uit de jongste verkiezingsuitslagen. De SGP is de afgelopen jaren, zeker in het kabinet-Rutte I, een politieke factor van betekenis geworden. Dat kan de partij de achterban voorhouden. In de media doet partijleider Van der Staaij het goed; je kunt denken aan zijn actie tegen websites die overspel aanmoedigen. Zo’n campagne spreekt ook mensen buiten de reformatorische kring aan. Deze week stond Van der Staaij nog in NRC Handelsblad op de foto, omringd door mensen met het syndroom van Down.”
Van de PVV, al maandenlang een van de grootste partijen in de peilingen, moet de nieuwe refo weinig hebben. Niet meer dan ruim 1 procent steunt de partij van Wilders.
Waarom heeft de PVV onder de nieuwe refo’s nauwelijks aanhang?
„Dat heeft te maken met de stevige positie van de SGP in reformatorische kring. Ik vermoed wel dat de steun voor de PVV groter zou zijn geweest als meer lager opgeleiden en ook ouderen aan het RD-onderzoek hadden meegedaan. Zou de SGP niet bestaan, dan zouden denk ik veel meer reformatorischen kiezen voor de PVV.”
Gaan reformatorischen van lieverlee de Gereformeerde Kerken achterna, waar mensen massaal de kerk de rug toekeerden? Of kun je die vergelijking niet zomaar maken?
„Aan de ene kant zijn er paralellen te trekken. Net als in de Gereformeerde Kerken zie je ook in reformatorische kring een aanpassing van levensstijl. Denk aan de sterk toenemende acceptatie van de speelfilm.
Anderzijds herhaalt de geschiedenis zich nooit helemaal. Je moet niet al te gemakkelijk gereformeerden en reformatorischen met elkaar vergelijken. Gereformeerden vonden zich in eigen oog altijd zeer gelovig, mensen gingen massaal aan het avondmaal. Toch had dat geloof niet veel diepgang.
In reformatorische kring ligt dat anders. Nog altijd is daar veel meer een onderscheidende prediking. Breed wordt gewaarschuwd dat je nog geen christen in de diepere zin van het woord bent als je lid bent van de kerk.”
