Alle alternatieve geneeskunde wegzetten als occult, zoals Wilco Vos (RD 6-2) doet, gaat te ver. Maar ook de reactie van dr. R. Seldenrijk (RD 13-02) heeft mij als apotheker nogal verrast. Die is te kort door de bocht.

Het onderscheid tussen ‘donkere’ en ‘lichte’ geneeskunde is niet eenvoudig te maken. Mij zul je over abortus en euthanasie niets positiefs horen zeggen. Ondertussen worden met name bij euthanasie wel reguliere medicijnen gebruikt, maar dan in dodelijke doseringen. Die medicijnen blijken dan ook volgens verwachting te werken. Met de medicijnen op zich is dus niets mis, maar wel met de toepassing. Een antibioticum werkt bijvoorbeeld na een abortus-ingreep net zo goed als wanneer het wordt toegepast voor ‘normaal’ gebruik. Dat zegt natuurlijk niets ten positieve over bijvoorbeeld abortus.

Overigens moet mij nog iets van het hart. In de tijd dat de abortus- en euthanasiewetgeving in voorbereiding was, werd er veel gebeden voor artsen en verpleegkundigen. Het gebed voor de apotheker, die de medicamenten moet leveren, heb ik node gemist.

De werking van een medicijn is totaal onafhankelijk van de persoon die het middel heeft gemaakt of toepast, hoe diepgelovig of atheïstisch de maker of gebruiker ook mag zijn. De effectiviteit kan wel beïnvloed worden door vertrouwen of wantrouwen van de gebruiker. Dit zogeheten placebo-effect kan positief en negatief werken en wordt sterk onderschat. Placebo-werking kan tot verrassende resultaten leiden. Ik heb dat in de afgelopen 40 jaar als apotheker meermalen ervaren. Die effecten zijn ook zeker mogelijk bij alternatieve behandelwijzen. Los daarvan zijn ook occulte invloeden mogelijk.

Dr. Seldenrijk noemt twee soorten genezers. De eerste groep, die gebruiktmaakt van paranormale krachten en/of energie en demonen, wordt door hem snel afgeserveerd. Terecht! Bij de tweede groep, alternatieve genezers die het occulte uitdrukkelijk afwijzen, dienen we goed naar de behandelmethoden te kijken. Acupunctuur werkt of werkt niet, of je daar nu ‘westers’ of ‘oosters’ tegenaan kijkt. De veronderstelde acupunctuurpunten zijn niet afhankelijk van onze manier van kijken. Ze bestaan of ze bestaan niet. Ik opteer voor het laatste.

Homeopathie is sinds Hippocrates een gebezigde geneeswijze. Samuel Hahnemann heeft deze behandelmethode aanvankelijk rationeel uitgewerkt, maar is al snel uit de bocht gevlogen. Zijn kritische benadering werd door zijn overtuiging verstikt. Occultisme deed aantoonbaar zijn intrede, bijvoorbeeld als het gaat om de manier van potentiëren en het tijdstip waarop.

Bij homeopathie gaat het niet primair om de dosering, maar om potentiëring. Bij ‘gewone’ medicijnen neemt de werking heel logisch toe met de hoeveelheid, bij homeopathie zou de werking juist toenemen door steeds verder te verdunnen. In een zogenoemd sterk werkend, hoog gepotentieerd –extreem verdund– middel (D30 tot D1000) is de werkzame stof zelfs niet meer aanwezig. In een verdunning D31 zit één druppel oertinctuur op de massa van onze aarde, in een D60-verdunning is een korrel keukenzout ‘opgelost’ in de hele Melkweg! De kernvraag is: Wat is eigenlijk potentiëren? Gaat het juist daarbij niet ook om iets occults?

Het feit dat homeopathische middelen vaak een plantaardige afkomst hebben, geeft menigeen een goed gevoel: dat zal wel beter zijn dan al die chemische troep. Men vergeet dat er bij hoge verdunningen inderdaad geen ‘chemische troep’ in zit, maar ook geen plantaardig materiaal meer. Niet gehinderd door kennis van zaken houden velen zichzelf vaak voor de gek. Zeker binnen reformatorisch kringen stellen tal van mensen beangstigend veel vertrouwen in deze ‘genees’-wijze.

Wat betreft de antroposofische geneeswijze, die is ontwikkeld door Rudolf Steiner en vergeven van occulte gedachten. De antroposofische methode is vele decennia ook afgewezen in onze kringen. Gaan we in navolging van Seldenrijk wat dit betreft nu ook mee in de vaart der alternatieve volkeren? Ik vind dat bedenkelijk.

Wat betreft kruidentherapie, dat is feitelijk de voortzetting van de vroegere geneeskunde en dan ook van heel andere aard dan homeopathie en antroposofie. Tot in de vorige eeuw waren de meeste medicijnen van plantaardige herkomst. Vanaf de negentiende eeuw verwijdert men allerlei ballaststoffen –soms ook heel schadelijke– en worden werkzame stoffen geïsoleerd. Uit bijvoorbeeld opium (Papaver somniferum) en vingerhoedskruid isoleerde men op die manier de ‘chemische troep’ morfine respectievelijk digoxine.

Occultisme, in wélke vorm dan ook, is natuurlijk uit den boze. Het gaat er bij de meningsvorming in de eerste plaats om of een reguliere of alternatieve behandeling past binnen Gods wetmatigheden. Bij veel alternatieve geneeskunde zijn in dat opzicht grote vraagtekens te plaatsen.

De auteur is apotheker.