„Wat is hier aan de hand?” riep de postbode een paar weken geleden vertwijfeld uit, terwijl hij de zoveelste doos met kerstpost bij stichting Ark Mission in Amsterdam bezorgde. De kerstkaartenactie voor gedetineerden en daklozen leverde dit jaar in totaal 15.000 poststukken op. In de bajes zijn ze er blij mee.
Anneke van der Krans duwt de deur open van de werkkamer die ze deelt met twee collega’s. In een hoek staan nog enkele dozen met brieven, kaarten en tekeningen, een restant van de stortvloed aan kerstgroeten. Met honderden tegelijk stroomden ze binnen, met een piek rond 1 december. Alles wat daarna nog binnenkwam, bewaart de stichting noodgedwongen tot volgend jaar. Niet voor niets maant Ark Mission alle inzenders ertoe om geen datum of jaartal op de kaarten te zetten.
Het verwerken van de laatste dozen post is het slot van een logistieke operatie die al in september begon, vertelt Van der Krans, de gedreven staffunctionaris van de afdelingen Bijbelprojecten en fondsenwerving. In die maand gaan er 30.000 campagnekaarten de deur uit naar onder meer kerken, boekhandels en donateurs. In de tijd die volgt, slaan duizenden mensen aan het schrijven, soms als gezin, als vrouwenvereniging of als gemeente. Ook kinderen, studenten, zelfs schippersinternaten doen mee. Op de campagnekaart kunnen ze hun gegevens kwijt. Ark Mission houdt deze gegevens achter en koppelt na de actie terug hoe de kaarten zijn ontvangen.
De stichting, die kantoor houdt aan de Donauweg in de hoofdstad, werkt voor deze actie samen met het justitiepastoraat en het Leger des Heils. Gevangenispastors geven in het najaar hun ‘bestelling’ door. Zij vragen bijvoorbeeld om 200 kaarten in het Nederlands, 50 in het Engels, 10 in het Roemeens, 5 in het Bulgaars en 20 in het Spaans. Ark Mission sorteert de ontvangen kerstkaarten, maakt pakketten klaar en stuurt die op naar de verschillende gevangenissen. Maar niet voordat iedere envelop aan een inspectie is onderworpen. „We controleren of er geen paperclipje, koordje of iets dergelijks in zit, want daar kunnen de gedetineerden kattenkwaad mee uithalen. Met veel kleine touwtjes maak je een groot touw, en daar doe je dan weer dingen mee die niet door de beugel kunnen, zoals –in het uiterste geval– vluchten.”
In totaal 3000 kaarten komen in de bajes terecht. Daar worden ze een dezer dagen tijdens een viering uitgedeeld of liggen ze tijdens een kerstmaaltijd naast de borden. De overige 12.000 kerstkaarten komen terecht op 150 locaties van het Leger des Heils. Een klein deel gaat via Epafras naar Nederlanders die vastzitten in het buitenland. „Het is bijzonder om, als je gevangenzit in Bolivia, een kerstkaart te krijgen met: „Wij bidden voor je.” Dat moet haast wel kippenvel geven.”
Hoe beleven gedetineerden de maand december?
„Dat hangt ervan af hoe hun privéleven eruitziet. Als er kinderen of andere familieleden op bezoek komen, zijn er lichtpuntjes in het donker. Een Roemeen of Bulgaar echter die hier een paar jaar gevangenisstraf uitzit, krijgt geen bezoek en heeft nauwelijks iets te lezen in zijn eigen taal. Voor hen is december een maand van grote eenzaamheid. Met de kaartenactie proberen wij daar iets aan te doen. We weten uit welke landen gedetineerden komen en plaatsen op onze website voorbeeldzinnen in verschillende vertalingen. Zo kunnen we buitenlanders een bemoediging in hun moedertaal geven. We willen graag troost bieden vanuit de Bijbel. Met een mooie tekst zeg je net iets meer dan met ”Vrolijke Kerst”.
”Vrolijke Kerst”, dat klinkt zelfs een beetje wrang.
„Je komt echt van alles en nog wat tegen. Zo verschillend als mensen zijn, zo verschillend zijn de gedachtes die mensen bij Kerst hebben. Het komt dus voor dat christenen ”Vrolijke Kerst” schrijven, maar er zijn ook talloze andere mooie kerstwensen bij. Er is een enorme variëteit aan kaarten.”
Welke is u bijgebleven?
„Wat ik heel mooi vond, was de tekst van een vrouw die „Mijn allerliefste” boven aan de kaart zette en ondertekende met: „Veel groeten van oma Sjaantje (85 jaar).” De warmte en bewogenheid die daaruit spreken, kunnen iemand gewoonweg niet onberoerd laten.
Een tekening van twee kinderhanden die naar elkaar reiken, vergezeld van de woorden ”Vrede met u”, vond ik symbolisch heel sterk. Deze groet bevat weinig woorden, maar is toch veelzeggend. Ik weet dat gevangenen zulke dingen op de muur van hun cel plakken. Ze worden gekoesterd. Als je maar lang genoeg zit, krijg je vanzelf een hele verzameling. Kijk, deze kaart is heel leuk. Dit jongetje dacht aan Jozef in de gevangenis. Hij tekende tralies met een gezichtje erachter. De tekst was echter moeilijk te ontcijferen, dus het duurde even voordat we begrepen wie erop staat.”
Van der Krans is bijzonder blij met drie reacties die ze deze week kreeg van Nederlandse gedetineerden die gevangenzitten in Zuid-Amerika. Ze pakt er een briefje bij en leest voor: „Ik ben heel blij met deze actie. Uw kaart geeft mij wat meer hoop in de mensen en in mezelf en ik voel mij wat meer gesterkt. Ik dank u vanuit mijn hart.”
„Kijk”, zegt Van der Krans, „niet iedere kaart zal zo ontvangen worden, maar dit is voor mij een van de meest waardevolle reacties die ik heb gekregen.”
Krijgt u veel reacties van gedetineerden?
„Ik vraag justitiepredikanten vaak om nog iets van zich te laten horen als de kaarten eenmaal zijn uitgedeeld. Vaak is de teneur dat de gevangenen de actie ontzettend leuk vinden. Een speciale reactie kwam van iemand die een tekening had ontvangen van een meisje dat dezelfde naam droeg als zijn dochtertje. Dat hij nu juist die tekening had gekregen! Ik weet ook van een gevangene die op zijn kaart een Bijbeltekst aantrof maar deze tekst niet begreep. De man is naar zijn predikant gegaan met de vraag wat de tekst betekende, waarop er een gesprek ontstond over het geloof. Ongetwijfeld zijn er nog tientallen mooie verhalen te vertellen, alleen ken ik die niet.”
Er moet een match zijn tussen een kaart en een gevangene, zei u eerder, „maar die is er niet altijd.”
„De kaarten die wij binnenkrijgen, zijn erg verschillend. Wanneer ik een kaart zie met daarop in bibberig handschrift een tekst uit de Statenvertaling, dan denk ik: Oei, wat moet iemand die niks van God en het Evangelie weet met die moeilijke woorden? Je hoopt dat zo’n kaart goed terechtkomt of dat een gedetineerde uitleg krijgt. Daarom is het ook zo belangrijk dat Gods zegen op deze actie rust en dat Hij ervoor zorgt dat de post op de goede plaats komt. Dat moeten we aan Hem overlaten. Er zijn ook ludieke, vrolijke kaarten waarom je moet lachen. Ook die kunnen een functie hebben. De onderliggende gedachte is dat een gedetineerde ervaart dat mensen uit de kerk en de samenleving aan hem denken, dat hij niet vergeten is. Dat gegeven komt steeds terug in de reacties. Hoe is het mogelijk dat er mensen zijn die aan mij denken, terwijl ze mij niet eens kennen?
Soms worden kaarten onderling gewisseld. Het kan zijn dat een gevangene denkt: Wat moet ik met die kaart, een tulpenplaatje met een gouden opschrift dat ik niet begrijp? Geregeld zie ik een kaart waarop iets staat als: „Fijne kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar, Piet en Gerrie.” Dan denk ik: Mooi, maar wat jammer dat je er niet iets bij hebt geschreven. Blijkbaar vonden de afzenders de wens op de kaart al voldoende.”
Een paar kerstkaarten op het bureau van Van der Krans geven een inkijkje in wat mensen schrijven. Wensen, gebeden, gedichten. „Jij bent een mooie schepping/ Door God Zelf zo gemaakt/ Verborgen in de moederschoot/ Door Zijn hand aangeraakt.”
Wat vindt u van zo’n tekst?
„In elk geval geeft hij stof tot nadenken. Het lijkt me voor een gedetineerde confronterend om zoiets te lezen. Ik, een mooie schepping? Ik heb dingen gedaan die niet door de beugel konden. Maar de Evangelieboodschap die we bij mensen mogen brengen, is dat God Zijn Zoon zond voor iedereen. Niemand is voor Hem hopeloos. Als je diep vanbinnen de zekerheid hebt dat Zijn genade ook voor jou is, geeft dat veerkracht, ook al zit je gevangen.”
Doet u zelf ook mee aan de actie?
„Ja, ik heb dit jaar ook een paar kaarten geschreven. Wat ik erop zette? Zoiets als: „Ik wens je Gods zegen toe. Ik hoop dat je een mooi kerstfeest hebt en dat je je leven weer op de rit krijgt.”
Van der Krans krijgt ook kaarten onder ogen die ze niet kan of mag doorsturen. Kinderen krabbelden: „Als je geen domme dingen meer doet, mag je uit de gevangenis”, en: „U moet niet meer stelen, want dan komt u in de gevangenis”, compleet met de Bijbeltekst: „Wanneer de Zoon u vrij zal maken, zult u werkelijk vrij zijn.”
Van der Krans: „Wat daar wellicht onbedoeld uit spreekt, is: zij zijn de slechteriken en wij weten het zo goed. Mensen zetten soms hele bekeringsverhalen op papier. Dat zijn degenen die bijna wroeging hebben wanneer ze deze ‘kans’ voorbij laten gaan. Het is niet de bedoeling om een bekeringsverhaal met de zin „Wacht geen dag langer met je te bekeren”, bij een gevangene te deponeren. Daar is de actie niet voor bedoeld. Je moet niet op de stoel van een geestelijk verzorger gaan zitten. Met zo’n dwangmatig geschreven ”nu of nooit”-boodschap bereik je eerder het tegendeel. We sturen een dergelijke brief dan ook niet door. We willen niks kapotmaken. Als we de voorselectie laten schieten, kan de actie tegen ons gaan werken. En je moet al zo voorzichtig zijn, juist omdat je het Evangelie de gevangenis in brengt. We zijn zuinig op de mogelijkheden die we krijgen.”
Anneke van der Krans
Anneke van der Krans (1951) werkt sinds 2001 bij Ark Mission, een stichting die actief is in Bijbelverspreiding. Ze is verantwoordelijk voor de pr en de fondsenwerving en daarnaast projectleider van de zogenoemde Bajesagenda, een agenda voor gedetineerden waarin onder meer het Onze Vader in twaalf talen, Bijbelteksten en getuigenissen zijn opgenomen.
Van der Krans initieerde de jaarlijkse kerstkaartenactie voor gevangenen en dak- en thuislozen, die dit jaar voor de achtste keer wordt gehouden. Eerder werkte de Haarlemse 24 jaar lang bij het Nederlands Bijbelgenootschap. Ze is „happy single” en leeft mee met de Volle Evangelie Gemeente Rijswijk. Volgend jaar september hoopt ze met pensioen te gaan.
