APELDOORN. Nu de Conservatieven een klinkende meerderheid hebben behaald in het Britse Lagerhuis, staat voor de komende jaren één ding vast: dat referendum over lidmaatschap van de Europese Unie komt er. Althans, als premier Cameron zijn belofte nakomt.
Het Britse lidmaatschap van de Europese gemeenschap is al een hete aardappel sinds het Verenigd Koninkrijk in 1973 toetrad. Vooral Conservatieve regeringen kraakten onder interne discussies over het al dan niet afstaan van soevereiniteit. Het is niet te veel gezegd dat het leiderschap van de premiers Thatcher en Major heeft geleden onder de scheuren in de partij.
De angst voor Europa is echter geen Conservatieve aandoening. Ook Labourleiders moeten altijd uitkijken dat ze niet te gretig samenwerken met Brussel. Premier Blair was eind jaren negentig voorstander van het meedoen aan de euro, maar zijn toenmalig minister van Financiën, Brown, werkte dat tegen. En toen deed Blair hetzelfde als wat Cameron twee jaar geleden deed: hij beloofde een referendum.
Ondanks het feit dat Blair tien jaar aan de macht was, is van een stemming over de Europese munt nooit iets gekomen. Toch schijnt premier Cameron wel van plan te zijn om zijn belofte na te komen.
De belofte van het referendum werd geïnterpreteerd als een manier om de echte anti-Europese stem in Groot-Brittannië, die van UKIP (United Kingdom Independence Party), te smoren. Die haalde gisteren ook niet meer dan 12 procent van de stemmen, wat zich vertaalde in vooralsnog slechts één zetel. Dat deel van de opzet is dus geslaagd.
Of de miljoenen stemmen op UKIP gisteren echt allemaal van EU-tegenstanders komen, is niet duidelijk. Van alle Britse partijen was UKIP echter de enige die voor het traditionele huwelijk is, en blijvend tegen de openstelling daarvan voor homoseksuelen is. In het verkiezingsprogramma kiest de partij ook de fiscale ruimte voor het kostwinnersmodel. Andere partijen sturen burgers helemaal in de richting van twee werkende ouders.
Het is dus goed mogelijk dat UKIP daarmee de stem heeft gekregen van evangelicale christenen, die zijn teleurgesteld in de opstelling rond huwelijk en gezin van de andere partijen. Hoe dan ook hebben zij daarmee dan voor een anti-Europese stem gekozen.
Referenda lijken aantrekkelijk om een onderwerp af te sluiten, maar de ervaring rond de Schotse onafhankelijkheid leert anders. Die volksraadpleging bracht de nationalistische SNP juist in het centrum van de belangstelling, met als gevolg dat die gisteren vrijwel alle kiesdistricten in Schotland won.
De campagne voor het EU-referendum zou een vergelijkbaar effect kunnen krijgen. UKIP is de enige partij die ondubbelzinnig voor het Britse uittreden gaat. Dat betekent dat vertegenwoordigers van de partij dagelijks in de media te zien, te horen en te lezen zullen zijn. De Schotse ervaring leert dat een betere campagne eigenlijk niet denkbaar is. UKIP mist wel het voordeel van de SNP, namelijk dat de Schotse nationalisten allemaal dicht bij elkaar wonen en zodoende makkelijk districten kunnen winnen. Maar als Cameron de UKIP-stem echt wil smoren, is een referendum over de EU waarschijnlijk geen effectief middel.