Bijna 60 procent van de 277 ondervraagden zegt een bedrag van 
25 euro voor het behoud van de kerk over te hebben, omdat ze vinden dat een gebedshuis erg belangrijk is voor de identiteit van hun dorp of stad.

Het onderzoek wijst ook uit dat 42 procent van de ondervraagden niet bereid is om als vrijwilliger een bijdrage te leveren aan het in stand houden van een kerk, door bijvoorbeeld te klussen, onderhoud te plegen of als gastheer/-vrouw op te treden tijdens openstellingen. Veertig procent van de ondervraagden zegt wél de handen uit de mouwen te willen steken in en om de kerk. En 18 procent heeft hierover geen mening of weet het niet.

De onderzoeksresultaten van Scoop werden gisteravond gepresenteerd in Oostburg. Daar werd in de Sint-Eligiuskerk een debatavond gehouden over het project ”Kerk, krimp en kans. Impuls voor West-Zeeuws-Vlaanderen”. In dit project, bedacht door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, onderzoeken de gemeente Sluis, de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) en de provincie Zeeland samen mogelijkheden om kerken voor de ondergang te behoeden door ze een alternatieve bestemming of nevenbestemming te geven.

Klimwand of supermarkt

De gemeente Sluis (22.000 inwoners) kampt met een vergrijzende en afnemende bevolking. Daarnaast komen er steeds meer historische kerkgebouwen leeg te staan. Het project ”Kerk, krimp en kans” moet voorkomen dat deze twee trends –bevolkingskrimp en het wegvallen van bijzonder erfgoed– elkaar in negatieve zin gaan versterken. In de gemeente Sluis staan veertig kerken, waarvan er inmiddels elf een nieuwe bestemming hebben gekregen. Vier gebouwen staan leeg, zes andere sluiten het komende halfjaar de deuren.

Het onderzoek van Scoop spitste zich toe op de vraag welke bestemmingen aanvaardbaar zijn en welke niet. Uit de resultaten blijkt dat veel mensen er geen moeite mee hebben om van een kerk een concertzaal, dorpshuis of woning te maken.

Bijna alle ondervraagden (95 procent) onderschrijven de stelling: „Indien een kerkgebouw niet langer wordt gebruikt voor de eredienst, kan een herbestemming een zinvolle oplossing zijn.”

Drie favoriete alternatieve bestemmingen volgens de ondervraagden zijn een concertzaal, een bibliotheek en een stilte­centrum. Op de vierde, vijfde en zesde plaats staan een dorpshuis, aula van een uitvaartcentrum en een woning/appartement. De minst geliefde bestemmingen zijn een klimwand, supermarkt en parkeergarage.

David Koren, adviseur bij de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, zei na afloop van de debatavond in Oostburg dat mensen geneigd zijn om een „veilige, maar te dure” bestemming te ambiëren voor een leegstaande kerk. „Een bibliotheek of cultureel centrum in één kern kan nog wel, maar is in meerdere kernen van een gemeente als Sluis niet haalbaar, omdat wij hier niet de economische dynamiek van de Randstad hebben. En dan moet er dus overheidsgeld bij; een heilloze weg in onze participatiesamenleving. Mensen moeten misschien toch de durf hebben om na te denken over functies als een discotheek of supermarkt, die dus echt wat kunnen opleveren. Want als een kerk eenmaal leegstaat, gaat het heel hard met de verloedering.”

Van de deelnemers aan het Scoop-onderzoek vindt 42 procent dat de gemeente financiële ondersteuning moet bieden als een leegstaande kerk een nieuwe gebruiksfunctie krijgt. Zevenendertig procent vindt dat de gemeente die herbestemming juist niet financieel moet steunen, 18 procent zegt dat de zorg voor kerken uitsluitend een taak is van de burger, en 3 procent weet het niet of zegt geen mening hierover te hebben.

De enquête wijst uit dat een kerkgebouw ook uit sociaal oogpunt onmisbaar is in een stad of dorp. Met de stelling ”Kerken maken van oudsher deel uit van het hart van een dorpsgemeenschap. Sloop de kerk en je verwijdert het hart uit de gemeenschap”, was 75 procent het eens.