Commentaar: Uitspraak Srebrenica volstrekt fout
Helderheid, meer rechtszekerheid en een enorme stap in de goede richting. Dat waren woensdag slechts enkele van de kwalificaties na de uitspraak van de Haagse rechtbank waarin de Nederlandse staat aansprakelijk wordt gesteld voor de deportatie van 320 moslimmannen in 1995 vanaf de toenmalige Dutchbat-compound in Potocari. Het merendeel van hen werd vermoord.
Helder is de uitspraak zeker. Of hij een stap in de goede richting is, valt zeer te betwijfelen. Voor de Moeders van Srebrenica in elk geval niet. Zij gaan in hoger beroep tegen het vonnis. Ze willen dat de Nederlandse staat ook verantwoordelijk wordt gesteld voor de dood van mannen die zich destijds buiten de compound bevonden. Met alle mogelijke juridische en financiële gevolgen van dien.
Maar ook om andere –en betere– redenen is deze uitspraak een volstrekt foute stap in een volstrekt foute richting. Hoe kan de Nederlandse staat aansprakelijk worden gesteld voor de dood van moslims die door Mladic en zijn trawanten werden vermoord?
De Nederlandse missie in Bosnië opereerde destijds onder VN-mandaat. Dat voorzag in een beperkte bewapening en strikte regels met betrekking tot het aangaan van gevechtshandelingen. Formeel had Dutchbat dus niets tegen de agressie van Mladic en de zijnen kunnen beginnen. Dat is ook altijd de argumentatie van de Nederlandse staat geweest.
Er is natuurlijk ook een informele –of zelfs morele– kant van de zaak. De Nederlandse militairen hadden de strijd kunnen aanbinden met het Bosnisch-Servische leger – tegen de regels van de Verenigde Naties in. Gezien hun beperkte bewapening en mankracht hadden ze zonder twijfel het onderspit moeten delven.
Evengoed waren de moslimmannen dan vermoord. De vraag is of de rechter anno 2014 dan nog zou hebben bepaald dat Nederland aansprakelijk is voor hun dood.
Maar misschien is het tijd om ons even tot een paar feiten te beperken. In 1995 besluit de Bosnisch-Servische legerleider Ratko Mladic de hele enclave Srebrenica in te nemen. Na de val van Srebrenica doden zijn troepen ruim 8000 moslimmannen. De Hoge Raad oordeelde naderhand dat de Verenigde Naties absolute immuniteit genieten en dus niet voor dit soort zaken kunnen worden vervolgd.
En nu moet de Nederlandse staat opdraaien voor de wandaden van een stelletje moordlustige bandieten van weleer? Terwijl onze jongens niets mochten –laat staan konden– beginnen? En waarom sprak geen rechter zich ooit uit over het falen van VN-militairen in Rwanda? Eén miljoen doden zijn toch geen kleinigheid. En zo is er nog wel een aantal VN-operaties te noemen waarbij het nodige fout ging, zonder dat een staat daarvoor verantwoordelijk werd gehouden en claims tegemoet kon zien.
Dat belooft weinig goeds voor deelname aan toekomstige missies. Want de kans bestaat vanaf nu dat moeders –hoe terecht en verschrikkelijk hun verdriet ook is– bij de verkeerde rechter aankloppen en nog gehoor vinden ook.
Gelukkig zit Mladic in de gevangenis.
