16.45 uur: Debat is afgelopen – Het debat over het herfstakkoord is afgelopen. De redactie sluit daarom dit liveblog.

16.35 uur: Nog één keer het kabinet – Minister Dijsselbloem wijst er, in antwoord op Buma, op dat er geen extra bezuiniging is of komt voor chronisch zieken en gehandicapten. De bewindsman ontraadt de motie van Buma over het vooraf aangeven hoe het Herfstakkoord doorwerkt in de begrotingen van de departementen. Daarna sluit de Kamervoorzitter de beraadslaging. Later deze dag start de Kamer nog haar financiële beschouwingen. Die hoopt zij morgen af te maken.

16.30 uur: Afsluiting – Nadat ook Thieme en Klein het woord hebben gevoerd, schorst Kamervoorzitter Van Miltenburg het debat voor tien minuten. Het einde nadert…

16.15 uur: Chronisch zieken – CDA-leider Buma vraagt aandacht voor de positie van chronisch zieken en gehandicapten. Hij dient de eerste motie van het debat in. Hij wil dat het kabinet voorafgaand aan de begrotingsdebatten duidelijk maakt hoe het Herfstakkoord doorwerkt in de begrotingen.

16.05 uur: Nog een rondje – De Kamer begint aan haar tweede termijn. Achtereenvolgens voeren Wilders, Zijlstra en alle anderen het woord. Ze vatten nog eens samen wat ze al eerder zeiden. Als Samsom aan het woord is, zegt hij: „Het uithoudingsvermogen van de premier is weleens zwaarder op de proef gesteld dan in dit debat.” Rutte glimlacht. Samsom vervolgt: „Als de rust in dit debat symbool staat voor de rust die in de samenleving is neergedaald na het akkoord, dan is Nederland daar goed mee.”

16.00 uur: Tegen stemmen – Om vier uur is de regering, na twintig minuten praten, al klaar met het beantwoorden van de Kamer. Premier Rutte gaat aan het eind nog in op een vraag van Van Ojik (GL) of een fractie als de CU nu, na het Herfstakkoord, tegen een begroting mag stemmen. Volgens Rutte mag dat, voor zover „die begrotingen de afspraken in het akkoord niet raken.” De CU zou dus tegen de begroting van OS kunnen stemmen. „Maar, meneer van Ojik, GL heeft, meen in, in 1994 voor het laatst tegen een begroting gestemd. De CU heeft dat nog nooit gedaan. Dus het is allemaal tamelijk theoretisch. Bovendien is het nog mogelijk dat een fractie bij een bepaald onderdeel van de begroting aantekening vraagt.”

15.52 uur: Mantelzorg – Minister Asscher (Sociale Zaken) zegt richting SGP-leider Van der Staaij toe binnen de economische en financiële modellen ook mantelzorg een plaats te willen geven. Bij belangrijke maatregelen komt er op dat punt een “kwalitatieve duiding”, aldus Asscher, die nadrukkelijk zijn waardering en bewondering uitspreekt voor burgers die “vaak hun zorg voor jonge kinderen of een reguliere baan combineren met mantelzorg.” De PvdA-bewindsman stelt dat er binnenkort ook een bijeenkomst wordt belegd met als thema het combineren van werk en zorg.

15.45 uur: Dialoog – Rutte merkt bovendien op dat „de dialoog met de Kamer niet eindigt met dit akkoord.” Daarna, hij is amper 5 minuten aan het woord geweest, neemt Dijsselbloem (Financiën) het stokje over.

15.40 uur: Dank, dank – Premier Rutte dankt, met een knipoog, de Kamer „voor het mogen bijwonen van dit debat.” „Maar ik heb toch wel enkele vragen gevonden die aan ons gesteld zijn, en die wij kunnen beantwoorden.”

15.18 uur: Schorsing – De eerste termijn van de kant van de Tweede Kamer zit erop. Na een korte schorsing tot 15.35 uur zal straks het kabinet zijn visie geven op het vorige week bereikte begrotingsakkoord met D66, CU en SGP.

15.12 uur: Ouderen – Kersvers fractieleider Klein van 50Plus (na het recente aftreden van Henk Krol) stelt dat Nederland is blijgemaakt met een dooie mus. Zeker voor ouderen was er bij het kabinet weinig te halen, zegt hij. „En dan stap je dus op. Het moet wel van twee kanten komen”, aldus Klein.

15.10 uur: Vleestaks – Kamerlid Thieme van de Partij voor de Dieren noemt het akkoord „meer van hetzelfde”, bijvoorbeeld op het gebied van vergroening. „Wie serieus wil vergroenen komt met een vleestaks, niet met een drinkwaterheffing, aldus Thieme. „Dit kabinet wil vol gas doorscheuren op de reserve.”

15.05 uur: Recht trekken – Wat in jaren is scheefgegroeid, is niet in één enkele week recht te trekken, stelt SGP-fractievoorzitter Van der Staaij in zijn bijdrage over het begrotingsakkoord. Hij noemt vervolgens twee zaken waarover hij nog wel graag met het kabinet de degens wil kruisen. Zo is volgens de SGP’er de collectieve lastendruk „veel en veel te hoog” en mist hij in de huidige economische en fiscale modellen „een uitdrukkelijke waardering voor zorgtaken.” Ook noemt hij, met een verwijzing naar de ark van Noach, („geen houding van: na ons de zondvloed”) elementen als verbondenheid en trouw aan elkaar, een betere bescherming van kwetsbaar leven en „veel meer oog voor Gods goede geboden” als „broodnodige morele en geestelijke hervormingen” waarop de SGP „met klém en overtuiging” aan wil dringen.

14.54 uur: Denivelleren – Van Ojik heeft het, in zijn betoog dat het totale effect van de begrotingsafspraken vooral denivellerend is, toch even moeilijk als PvdA-leider Samsom hem vraagt wie er nu precies instemde met een door het kabinet gesteunde motie om de kinderopvangtoeslag te verhogen voor met name de hogere inkomens.

14.40 uur: Complimenten – GroenLinks-leider Van Ojik begint zijn betoog met het uitspreken van complimenten in de richting van „de meest geliefde oppositiepartijen” voor wat ze in het akkoord hebben kunnen bereiken. Voor zijn partij was het echter niet voldoende om ook akkoord te kunnen gaan. Zo mist Van Ojik een echte beweging naar duurzaamheid. „Ik ben niet tegen een waterbelasting of een afvalbelasting, maar het écht aanpakken van grootverbruikers van energie, dat zit simpelweg niet in het akkoord. Daardoor brengt dit akkoord geen omslag naar een duurzame economie.” Verder laakt Van Ojik de maatregel waarmee de belastingdruk wordt verlaagd van voornamelijk mensen met hogere inkomens, „ten koste van mensen die heel kwetsbaar zijn.”

14.30 uur: Verwarring – In het debat ontstaat enige verwarring over een uitspraak van Slob dat zijn fractie nog altijd de ruimte heeft om tegen begrotingen te stemmen. Buma ziet hierin een tegenspraak met wat eerdere sprekers zeiden. Slob sluit af met: „Met de ambiance van de perszaal van afgelopen vrijdag nog in gedachten, moest ik denken aan Paus Franciscus, die als bisschop in Argentinië bij het uitbreken van de economische crisis in zijn land (zo’n 10 jaar geleden) een oproep deed om te blijven werken aan hoop en perspectief voor burgers in plaats van (ik citeer) „op te trekken als een sombere stoet en bezig te zijn met het leggen van een grafsteen op de eigen zoektocht.” Franciscus riep op „de schaduw van wantrouwen” te laten verdwijnen. Ik sluit me daar graag bij aan.”

14.25 uur: Kadootjes – Volgens PvdD-leider Thieme schoof Slob alleen aan de onderhandelingstafel aan „om wat kadootjes voor uw eigen achterban te regelen.” Slob wijst die aantijging van de hand. „Als u dat denkt, hebt u onze tijd, met zo’n zware economisch crisis, echt niet begrepen. En bovendien: ik had mijn achterban geen groter kado kunnen geven dan meer geld voor ontwikkelingssamenwerking. Maar op punt heb ik nu juist helaas niets kunnen bereiken.”

14.20 uur: Met vuur spelen – „Het kabinet en deze coalitie zijn nu wel gewaarschuwd. Er is door VVD en PvdA met vuur gespeeld. De politieke blaren zitten nog op de vingers. Dat had slechter kunnen aflopen”, stelt Slob, die aangeeft dat hij de komende tijd nog vaak tegenóver dit kabinet zal staan. „Op immateriële punten, met het leenstelsel, het vluchtelingenbeleid, ontwikkelingssamenwerking. Maar ik hoop en verwacht wel een andere houding van het kabinet dan in het verleden.” Hij stelt Van Ojik (GL) voor om de komende tijd samen goede dingen te doen op het terrein van ontwikkelingssamenwerking.

14.10 uur: Slob – CU-leider Slob geeft aan dat de besprekingen op het ministerie van Financiën zwaar zijn geweest. „Mijn broekriem staat nu een gaatje nauwer.” Volgens hem is vorige week de miljoenennota van Rutte II ten grave gedragen. En het beleid is, ook voor gezinnen, sterk verbeterd. „Gedogers van VVD en PvdA, bedankt!”

13.45 uur: Pechtold – Van Ojik (GL) wil nog maar weer eens van Pechtold (D66) weten wáár hij nu precies voor getekend heeft. „Alleen voor de begroting van 2014 of voor meer?” „Voor meer”, antwoordt Pechtold. „Er zijn voornemens die ook na 2014 doorlopen.” Volgens de D66-leider heeft hij de komende jaren nog alle ruimte om oppositie te voeren. „Op het terrein van vluchtelingen, Europa, strafbaarstelling illegaliteit, JSF, etcetera.”Pechtold verwijt GL te zwabberen ten aanzien van haar standpunten over de ww. Hij erkent dat het motorblok voor de komende jaren vast ligt. „Maar er is nog wel een stuur, een rem en een gaspedaal. Die zullen wij drieën de komende tijd zeker weten te vinden.”

13.30 uur: Vertraging – Doordat er tijdens de regeling van werkzaamheden veel viel te verhapstukken (bijvoorbeeld de rel rond de Nederlandse diplomaat in Moskou), wordt het debat iets later hervat. D66-leider Pechtold krijgt nu het woord.

12.35 uur: Schorsing – Nadat Buma (CDA) zonder enige interruptie zijn betoog heeft gehouden, schorst de voorzitter de vergadering voor een korte lunchpauze. Om 13.20 uur gaat de vergadering verder.

12.30 uur: Fundamenteel anders – Volgens CDA-leider Buma hebben D66, CU en SGP op zichzelf goede verbeteringen aangebracht in de Miljoenennota 2014. „Maar de prijs die zij betaalden, is hoog. Er is een gedoogconstructie ontstaan. Het grote motorblok van het Rutte-beleid, zeg maar driekwart van de begroting, wordt door hen gesteund. Straks krijgen we misschien een Lenteakkoord 2015. Het CDA wil echter een fundamenteel ander beleid. Daarvoor was geen ruimte; daarom zijn wij opgestapt bij de onderhandelingstafel.”

12.25 uur: CDA mag ook meepraten – Volgens Samsom kunnen CDA en GroenLinks ook bij de komende begrotingsdebatten en volgend jaar meepraten en meedenken over het beleid. Als die partij goede voorstellen met een degelijke dekking heeft, wil de coalitie daar serieus naar kijken. „Dit is geen gesloten afsprakensetje. En er is geen gesloten afsprakensetje.”

12.20 uur: Gezinnen met kinderen – „De extra investering in gezinnen met kinderen, is ook voor mijn fractie goed te verdedigen”, stelt PvdA-leider Samsom, als hij zich te weer stelt tegen de kritiek dat het beleid de achterliggende weken te sterk is beïnvloed door de kleine christelijke partijen.

12.10 uur: „Slecht resultaat PvdA” – Wilders sluit zich aan bij de kritiek op de PvdA. Hij wrijft Samsom in dat ouderen met een klein aanvullend pensioen er 4 en een kwart procent op achteruit; drie procent dankzij het regeerakkoord en nog eens een en een kwart danzij het herfstakkoord. Samsom beaamt dat, maar benadrukt dat het herfstakkoord mensen met alleen een klein pensioen niet benadeelt. „Van ouderen met een klein aanvullend pensioen vragen we inderdaad meer, omdat andere partijen aan de onderhandelingstafel gezinnen met veel kinderen extra wilden ontzien.”

12.04 uur: „Allemaal inschikken” – Inmiddels is PvdA-leider Samsom aan het woord. Hij noemt het logisch dat VVD en PvdA „een beetje moesten inschikken” aan de onderhandelingstafel. Grootste pluspunt is volgens hem dat het akkoord „enige rust en zekerheid” brengt. SP-leider Roemer rekent Samsom voor dat de hogere inkomens (vanaf 95.000 euro en meer) er dankzij het akkoord een half miljard euro bijkrijgen. „De PvdA had na de JSF, ontwikkelingssamenwerking en de strafbaarstelling illegaliteit nog één ijzer in het vuur: eerlijk delen. Dat is nu ook overboord. Waarom blijft de PvdA nog in dit kabinet?” Samsom lepelt een reeks cijfertjes op waaruit blijkt dat mensen aan de onderkant zo veel mogelijk ontzien zijn. „Mensen met een aanvullend pensioen konden we niet ontzien, mensen met alleen AOW wel.”

11.44: „Consequent” – Klein en fractieleider Slob van de ChristenUnie vragen Roemer uit te leggen waarom zijn partij afhaakte bij de onderhandelingen over het herfstakkoord. Doorslaggevend was volgens Roemer dat er niet viel te tornen aan de omvang van het bezuinigingspakket van 6 miljard euro. „Mijn kiezers hebben mij niet in de Kamer gezet om VVD-politiek te gaan voeren.” Slob houdt Roemer voor dat de SP haar invloed had kunnen aanwenden om het verlies aan werkgelegenheid in 2014 te beperken.

11.34 uur: SP – Inmiddels is SP-leider Roemer aan het woord. Hij zegt positief te zijn over de maatregelen rond het ontslagrecht in het herfstakkoord. Roemer voegt eraan toe dat dat niet betekent dat zijn partij het hele akkoord zal steunen. De SP keert zich onder meer tegen de bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand.

11.27 uur: Gepensioneerden – De nieuwe 50PLUS-leider Klein vraagt Zijlstra te erkennen dat veel gepensioneerden er door het akkoord in 2014-2017 op achteruit gaan. „Iedereen gaat iets van de crisis merken”, reageert Zijlstra. „Onze inzet is niet dat de gevolgen voor iedereen gelijk moeten zijn. Dat zou pas echt cijferfetisjisme zijn. Wij gaan niet voor deelbelangen.”

11.17 uur: Verstandig – Zijlstra noemt het „verstandig” dat het kabinet ook volgend jaar in een vroeg stadium contact legt met D66, ChristenUnie en SGP over de begroting van 2015. Wilders wil van Zijlsta weten wat Nederland opschiet met het akkoord. „Nederland krijgt nu eindelijk helderheid en duidelijkheid over de vraag welke maatregelen eraan komen. De PVV is in sociaal-economische opzicht een linkse partij geworden die geen hervormingen wil en daarmee zijn kop in het zand steekt”, aldus Zijlstra.

11.10 uur: Motorblok – CDA-leider Buma en GroenLinksleider Van Ojik proberen Zijlstra de uitspraak te ontlokken dat D66, ChristenUnie en SGP nu vastzitten aan „driekwart” van het regeerakkoord. Volgens Zijlstra ligt dat genuanceerder. „Het motorblok is verzekerd, maar daarmee is men niet in een keurslijf gedwongen, waarin men een op doen wat in het regeerakkoord staat.” Driekwart van de ingrepen die het kabinet voorstelt om Nederland toekomstbestendig te maken en uit de crisis te halen, kan nu doorgaan, is de interpretatie van Zijlstra.

11.01 uur: „Alleen financieel” – Zijlstra beklemtoont richting SP-leider Roemer dat het herfstakkoord louter een financieel-economisch akkoord is. „Er zijn geen afspraken gemaakt rond immaterialia, zoals het asielrecht.”

10.58 uur: Genegeerd – De overige fracties in de Tweede Kamer negeren Wilders. Niemand onderbreekt hem. Wilders rondt af met een vileine uithaal naar Rutte. „Nederland hunkert naar een minister-president met een bredere visie dan het voorkomen van zijn eigen ontslag.” Na Wilders komt VVD-fractievoorzitter Zijlstra aan het woord.

10.50 uur: Wilders – PVV-leider Wilders noemt Pechtold de nieuwe kapitein op het schip. „Mark Rutte is zijn lichtmatroos.” Het herfstakkoord wordt door Wilders omgedoopt tot crematoriumakkoord. Daarmee verwijst de PVV-leider naar de zaal op het ministerie van Financiën waar de onderhandelaars van VVD, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP het akkoord toelichten. „Nederland schiet niets op met dit akkoord. Het slopen, het nivelleren, het verhogen van de belasting, het afbreken van de WW, het versoepelen van het ontslagrecht en de miljardenbezuinigingen op de zorg gaan gewoon door”, aldus Wilders.

10.15 uur: Uitstel – CDA-leider Buma vraagt een half uur uitstel van het debat. Hij wil eerste de CPB-cijfers beter bestuderen. De Kamervoorzitter gaat hiermee akkoord. Het debat start nu om 10.45 uur.

10.05 uur: Doorrekening CPB – Bekijk hier de doorrekening van het CPB van het de begrotingsafspraken.

9.55 uur: Sprekerslijst debat – PVV-leider Geert Wilders is de eerste spreker tijdens het debat over het herfstakkoord. Bekijk hier de sprekerslijst. Het debat wordt gevoerd door de fractievoorzitters.

9.45 uur: Interview met SGP-ers – Het waren de heftigste werkdagen uit hun politieke loopbaan. Lees hier een interview met SGP-ers Kees van der Staaij en Elbert Dijkgraaf over de onderhandelingen voor het herfstakkoord.

9.20 uur: Commentaar – Lees hier het RD-commentaar van maandag over het herfstakkoord.

9.00 uur: Totstandkoming akkoord – Lees in dit liveblog nog eens na hoe het nieuws over het herfstakkoord vrijdag naar buiten kwam.

8.45 uur: Oppositie is kritisch – Oppositiepartijen die niet bij het akkoord zijn betrokken willen van D66, ChristenUnie en SGP weten welke plannen van het kabinet zij wel en niet steunen. Zo wil SP-leider Emile Roemer weten of het drietal nu officieel een gedoogpartner is geworden. Lees hier meer.

8.35 uur: Doorberekening CPB – De partijen krijgen op deze dag ook nog een eerste doorrekening van het CPB over het herfstakkoord.

8.30 uur: Debat om 10.15 uur van start – Het debat in de Tweede Kamer met premier Rutte gaat om 10.15 uur van start. In de rechterbalk van deze pagina is het debat live te zien. Het debat staat gepland tot het eind van de middag waarna de Algemene Financiële Beschouwingen beginnen. Het jaarlijkse debat over de financiële plannen van het kabinet is twee keer uitgesteld in verband met de onderhandelingen over de begroting.