Het conflict in Syrië is ontaard in een burgeroorlog met duizenden doden, gewonden en ontheemden. Kom over en help verleent noodhulp aan vluchtelingen in Armenië. De televisie staat aan, beelden van een reportage over Syrisch-Armeense vluchtelingen dwarrelen de kamer in. Een bank, twee stoelen en een tafel. In de hoek een stapel matrassen onder een kleed: hier, driehoog in een flat in de Armeense hoofdstad Jerevan, slaapt men op de grond.
Talinn (40) zet koekjes en Syrische koffie op tafel. Haar man, Antranik (48), laat de familiebijbel zien. Ze zijn Armeense christenen en woonden met hun drie zoons, Arsin (15), Garabid (12) en Alex (10), in Kamishli aan de Syrisch-Turkse grens, waar een mix van etnische groeperingen woont van voornamelijk Koerden, Syriërs en Arabieren. Christenen in Kamishli zijn vooral Syrisch- en Armeens-orthodoxen.
De situatie werd onhoudbaar toen de Arabische ‘lente’ zich aandiende. „Jihadstrijders uit Afghanistan, Jemen, Qatar” –Antranik noemt een rijtje landen op– „zijn actief in Syrië. Ze zaaien haat en verderf. Ontvoeringen zijn schering en inslag. We durfden onze kinderen niet meer naar school te laten gaan. Christenen zijn hun leven in Syrië niet zeker.”
De ‘bevrijders’ van Syrië zijn volgens Antranik „geronseld om te vechten tegen Assad en het Syrische leger. Sommigen komen zelfs uit Afrika. Dat weten we: in de kleding van gedode strijders is buitenlands geld aangetroffen.”
De Armeniërs in Syrië staan bekend als noeste werkers. Ze vormen de drijvende kracht achter de economie. Dat wekt afgunst en jaloezie. „De moslims zien hun kansen schoon en jagen ons uit onze huizen. Jullie mogen naar Frankrijk en Duitsland, wij niet, zeggen ze.” Talinn hoort het zwijgend aan, Alex en Garabid luisteren vanaf de bank stilletjes mee.
De oorlog intensiveerde en de aanhoudende strijd leidde tot tekorten van voedsel en benzine. Antranik: „Onze wens om te vluchten werd sterker. We hebben ons huis toevertrouwd aan de zorg van vrienden. Daarna zijn we met een paar koffers vertrokken.”
Er woonden naar schatting 70.000 Armeniërs in Syrië, van wie het leeuwendeel in Aleppo. Duizenden vluchtten en voor Syrische Armeniërs is Armenië een voor de hand liggende bestemming.
Volgens het Armeense minister van Diaspora zouden er ongeveer 6000 tot 8000 Syrische Armeniërs in het land zijn. Anderen stellen dat er al 20.000 tot 25.000 via Armenië zijn uitgeweken naar elders.
„Armenië erkent ons als Armeniërs”, zegt Antranik. „Armenië is ons moederland. Hier zijn we veilig.” Het gezin kwam op eerste kerstdag in Jerevan aan, met de laatste vlucht van Armavia uit Aleppo, en betrok na bemiddeling van een familielid dit appartement.
Andere Syrische Armeniërs vliegen via Damascus naar Beiroet en Jerevan. Ook zijn er die de rit over land maken, via Turkije en Georgië. Sommigen rijden door Irak en Iran naar Armenië. Allemaal verhalen ze over de hindernissen die ze onderweg ondervonden.
Vooral de tocht door Turkije boezemt angst in. Armeense vluchtelingen uit Syrië wantrouwen Turkije. Dat heeft te maken met de tragedie in 1915 die uitmondde in de volkerenmoord op ongeveer 1,5 miljoen Armeniërs in het Ottomaanse Rijk.
Westerse historici en verschillende Turkse geschiedkundigen zijn het over het algemeen eens dat er een genocide plaatshad. Turkse en andere westerse wetenschappers houden het bij deportatie en massamoord van Armeniërs, waarbij vaak het uitvoeren van etnische zuiveringen wordt erkend. Turkije ontkent de genocide formeel en verzet zich tegen erkenning.
Maral (36) reisde met haar man en twee zoontjes vanuit al-Hasakah naar Jerevan. Ze waren doodsbenauwd: „We zagen in de Turkse grensstad Reyhanli (waar een bomexplosie op 11 mei 42 mensen het leven kostte, MV) bebaarde strijders met wapens, klaar om in Syrië te vechten.”
„Christenen in Syrië steunen president Assad”, legt Antranik uit. „Onder Assad zijn christenen, alevieten en moslims gelijk voor de wet en op straat.”
Er is geen Syrisch-Armeense vluchteling die tegen Assad is. „Als er morgen verkiezingen zouden zijn, zou 99 procent van de christenen in Syrië op Assad stemmen.”
Syrisch-Armeense vluchtelingen begrijpen niets van het Westen, dat volgens hen de rebellen het voordeel van de twijfel gunt. De ogen van de 64-jarige Manos schieten vuur. „Het lijkt wel alsof Europa de ogen sluit voor de werkelijkheid in Syrië. Laat Europa alsjeblieft naar onze stem luisteren. Als Assad ten val komt, grijpt de radicale islam de macht. Het christendom is dan voorbij in Syrië. Dit is onze nieuwe genocide.”
Dit is het eerste deel in een serie over het lot van ontheemden in Armenië die het geweld in Syrië zijn ontvlucht.
