De uitspraak van de kerken van rooms-katholieke en protestantse origine is het gevolg van het werk van de Canadese Waarheids- en Verzoeningscommissie (TRC). Die commissie kwam in 2008 tot stand door overleg met de Canadese regering, de kerken en de slachtoffers van de Indian Residential Schools, de scholen voor heropvoeding van indianen. In het afgelopen jaar hebben kerken al vaker spijt betuigd.

Mishandeld

De kolonisten in Canada waanden zich in de negentiende en een groot deel van de twintigste eeuw superieur aan de oorspronkelijke bevolking en pikten het land in. Met de opkomst van de moderne natiestaat moesten de onafhankelijke indianen ingelijfd worden.

De leiding van de opvoedingstehuizen en scholen lag in die tijd in handen van de christelijke kerken. De scholen werden gefinancierd door de staat. Op die manier zijn 150.000 kinderen van de oorspronkelijke bevolking weggehaald bij hun familie en opgevoed in deze tehuizen.

Andere voeding, andere kleren, andere manieren: de heropvoeding ging heel ver. Het ”indianenprobleem”, zoals dat werd genoemd, speelde tot circa vijftig jaar geleden. Zo leidde de United Church heropvoedingsscholen van 1925 tot 1968. Uit de traumatische verhalen van slachtoffers blijkt dat ze zich ontheemd voelden en dat ze lichamelijk, emotioneel en seksueel werden mishandeld, aldus Canadese media.

Openstelling archieven

De kerken erkennen nu dat deze ontworteling en heropvoeding een grote tragedie is geworden voor indianen. De kerken zijn van plan hun archieven over deze tijd open te stellen, zodat deze gemeenschap of andere geïnteresseerden meer te weten kunnen komen over deze tijd en zo deze geschiedenis een plaats kunnen geven.

In de afgelopen dagen is ophef ontstaan over het werk van de Waarheids- en Verzoeningscommissie en de beschikbare gelden. De commissie heeft een mandaat tot juli 2014 en een budget van in totaal iets meer dan 60 miljoen euro. Dat is te weinig geld en tijd om alle archiefstukken van betrokken organisaties open te stellen.

De commissie en het departement van Inheemse Zaken, die de belangen van de oorspronkelijke bevolking behartigt, lijken bovendien niet met elkaar samen te kunnen werken, stellen diverse media. Ze zijn het niet eens hoe het project voortgang moet krijgen en welke archiefstukken relevant zijn om te worden ontsloten.

Het departement van Inheemse Zaken stelde zich op het standpunt van de regering dat het commissiewerk zich niet uitstrekte tot onderzoek in de Library and Archives Canada, de nationale erfgoedinstelling in Ottawa. De verzoeningscommissie was het daar niet mee eens. De rechter sprak begin dit jaar uit dat alle archiefstukken, ook stukken die in bezit zijn van Library and Archives Canada, openbaar gemaakt moeten worden.