Tot op de dag van vandaag hebben in Utrecht Franstalige kerkdiensten plaats. In de Pieterskerk, op enkele honderden meters afstand van de dom, komt de Waalse gemeente al sinds 1656 bijeen.

Franstalige protestanten waren niet de enigen die hun toevlucht zochten in de domstad. Ook Engelse gereformeerden trokken, gedwongen door vervolgingen in eigen land, naar Utrecht. Omstreeks 1650 was tussen de 10 en de 15 procent van de Utrechtse bevolking buiten Nederland geboren.

De Engelse hervormde kerk is in Utrecht inmiddels verdwenen. Van deze Britse vluchtelingengemeenten zijn er alleen nog in Rotterdam en Amsterdam kerken over. Wel kent Utrecht een anglicaanse gemeente, die dit jaar haar eeuwfeest viert. Ze ontstond onder meer uit immigranten die in Utrecht en omgeving Engelse les gaven.

In Utrecht worden ook al bijna drie eeuwen Hongaarstalige diensten gehouden. Deze traditie startte in 1722 in de aula van 
de universiteit met samenkomsten voor Hongaarse studenten. 
Vorig jaar werd het 290-jarig bestaan van de Hongaarstalige diensten herdacht.

Minder bekend is de invloed van Duitse protestanten op het kerkelijke leven in de domstad. Ook hier is de christenvervolging in de Zuidelijke Nederlanden de oorzaak. Lutherse christenen uit Antwerpen vluchtten in 1589 naar het noorden. Vooral door de komst van Duitse handelaren naar Utrecht groeide de evangelisch-lutherse gemeente. In 1613 kwam er een eigen voorganger uit Duitsland en werd een kerkgebouw aangekocht. Nog steeds wordt er maandelijks een Duitstalige dienst gehouden in het kerkgebouw aan de Hamburgerstraat.

Van een heel ander kaliber zijn diverse Afrikaanse en Aziatische migrantengemeenten in de stad. Die zijn ontstaan uit christenen die vanaf de jaren 50 naar Nederland kwamen, veelal als gastarbeider. De gemeenten hebben 
een zeer divers karakter. Dankzij een studie van dr. J. J. Visser, oud-directeur van het Hendrik Kraemerinstituut voor zending 
en woonachtig in Utrecht, is er sinds 2006 een overzicht beschikbaar.

Visser onderscheidt zeven rooms-katholieke migrantenkerken in Utrecht. Daartoe behoren onder anderen Filipijnen, Vietnamezen, Polen, Surinamers, Antillianen, Ethiopiërs en mensen uit Spaanstalige landen. Daarnaast zijn er vier orthodoxe of oriëntaalse kerken. De grootste is de koptisch-orthodoxe kerk, die Egyptische migranten telt. Een deel van hen kwam als gastarbeider naar Nederland. De laatste jaren vluchtten echter ook Egyptische christenen naar ons land vanwege de vijandige houding die islamitische bewoners van de Nijldelta aannemen tegen de kopten.

De meest diverse groep 
vormen de overwegend evangelische kerken, die hoofdzakelijk bezocht worden door Afrikaanse en Aziatische migranten. Een aanzienlijk aantal van deze gemeenten heeft een charismatisch karakter. Opvallend is dat een aantal ervan zich specifiek richt op dak- en thuislozen. Behalve pastorale zorg biedt men deze doelgroep voedsel en soms onderdak.

Steeds vaker ontstaan er al dan niet formele dwarsverbanden tussen traditionele gemeenten in Utrecht en de ‘nieuwkomers’. Zo kerkten Eritrese christenen in een ruimte bij de Jacobikerk. De Waalse gemeente, die in het verleden een wat elitair karakter had, verkleurt. Steeds meer Franstalige Afrikanen bezoeken de erediensten. De invloed reikt inmiddels tot in de consistorie­kamer: scriba van de gemeente is J. Nshimyimana. Geen Nederlandse naam dus. En ook geen Franse. Tegen de achtergrond van vier eeuwen migrantenkerken in de domstad echter wél een naam die in Utrecht thuishoort.

Utrecht is een kerkelijk kruispunt. In een serie artikelen komen verschillende thema’s aan bod. Vandaag deel 6: Buitenlandse kerken.