Het leger heeft een onuitwisbaar stempel gedrukt op het hoofdkantoor van de Protestantse Kerk, dat voor de Tweede Wereldoorlog gebouwd werd als Militair Hospitaal. Eigenlijk mag je het geen kantoor noemen. Dat is geen kerktaal. Het is het Protestants Landelijk Dienstencentrum (PLD). Met de nadruk op het woordje dienstencentrum. Omdat de kerk principieel een dienende functie heeft.

Gastvrij, functioneel en spiritueel. Dat moest het dienstencentrum zijn, zo werd bij de opening in 1999 gezegd. Veertien jaar later kun je er nog een kwalificatie aan toevoegen: te groot. De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk, een verenigingskerk van hervormden, gereformeerde en lutheranen, heeft het aantal medewerkers de afgelopen tijd drastisch zien dalen. De kerk krimpt en het ambtenarenapparaat van de kerk krimpt mee.

In 1999 werd het prestigieuze gebouw met veel enthousiasme en onder protest van vooral de orthodoxe vleugel in de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk in gebruik genomen. Er was weinig reden voor een feest, vonden veel hervormden, gezien de grote onenigheid over het Samen op Wegproces.

Inmiddels is het dienstencentrum een begrip geworden en is er amper nog protest. Dat heeft alles te maken met het feit dat de huidige leiding van de dienstenorganisatie tal van besparingen heeft doorgevoerd. Directeur Haaije Feenstra heeft zelfs openlijk gezegd dat het kantoorgebouw in Utrecht voor hem niet heilig is en verkocht zal worden als dat nodig is.

Of het ooit tot verkoop komt, weet niemand. Feit is wel dat het kantoorgebouw om het lijf van de PKN slobbert als een mooi maar veel te groot kostuum. Delen van het gebouw zijn inmiddels verhuurd aan andere organisaties, zoals de interkerkelijke hulporganisatie ICCO. Mocht een van de grotere huurders besluiten het gebouw te verlaten, dan komt verkoop van het pand ongetwijfeld weer als optie op de synodetafel.

Te midden van de klaagzangen blijft echter één zuivere toon hoorbaar: het is een prachtig gebouw. Ruim, licht. Met in het hart een kapel waar menige kerkelijke gemeente jaloers op is. In deze ruimte zijn er bijeenkomsten, maar ook is de kapel geschikt voor persoonlijke meditatie. De door de Zweedse kunstenares Ann Wolff ontworpen ramen trekken onmiddellijk alle aandacht van de bezoeker. Het binnenvallende licht speelt met de beschilderingen die de eerste regels uit Psalm 121 als thema hebben. Wie de moeite neemt om even op een stoel te gaan zitten en een paar minuten naar het spel van licht en kleuren kijkt, ervaart wat kunst kan doen kan.

Ondertussen is het PLD natuurlijk veel meer dan de kapel. De lange ziekenhuisgangen werden bij een totale renovatie van het gebouw tussen 1997 en 1999 op bepaalde plekken gebogen om intimiteit te scheppen. Vergaderzalen kunnen door schuifwanden worden verkleind of vergroot. In de royale hal zijn er wisselende kunstexposities.

Vanwege veiligheidsmaatregelen is het kantoorgedeelte van het gebouw alleen toegankelijk via een passysteem. Achter deze beveiliging bevindt zich een volstrekt normaal kantoorgebouw, zonder extravagante luxe.

Is de Utrechtse Joseph Haydnlaan voor de Protestantse Kerk wat de Boezemsingel in Rotterdam is voor de Gereformeerde Gemeenten, toch heeft ook dat laatste kerkverband veel met Utrecht. In 2004 was er sprake van het zoeken naar een andere stad als vergaderlocatie van de generale synode. Er werden allerlei alternatieven bekeken, maar uiteindelijk werd toch besloten om in Utrecht te blijven. In september wordt de driejaarlijkse synode van het kerkverband dan ook voor de 25e keer gehouden in het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Utrecht aan de Bergstraat.

Dat Utrecht een populaire stad is voor kerken blijkt verder uit het feit dat aan de Biltstraat het secretariaat van de Rooms-Katholieke Bisschoppenconferentie is gevestigd. Daarmee is Utrecht ook het centrale aanspreekpunt voor zaken die de landelijke Rooms-Katholieke Kerk aangaan.

Utrecht is een kerkelijk kruispunt. In een serie artikelen komen verschillende thema’s aan bod. Vandaag deel 4: Voor drie kerkverbanden belangrijk.