Een straat aan de rand van het centrum van Nijmegen. Links wonen gezinnen in statige huizen. Rechts wachten vrouwen achter het raam op een klant. Zo’n veertig prostituees, met name afkomstig uit Oost-Europa en Latijns-Amerika, vinden hier in drie panden onderdak. Naar verwachting wordt het aantal bordelen in de buurt de komende tijd uitgebreid.

Een prostituee zwaait uitbundig naar Anke van Vlastuin als ze langs loopt. Regelmatig zoekt de coördinator van de christelijke stichting Het Huis op de Muur samen met andere vrijwilligers de dames op. In een cafetaria om de hoek vertelt ze met passie over dit werk. Halverwege het gesprek stapt een jonge Oost-Europese vrouw binnen die haar hartelijk begroet en –in het Engels– een praatje aanknoopt. Ze komt uit een van de bordelen.

Hoe is uw betrokkenheid op prostituees ontstaan?

„Tijdens mijn studie Nederlands in Utrecht ging een docent met een groep studenten naar Amsterdam om gebouwen uit de tijd van de renaissance te bekijken. Daarbij kwamen we ook op de wallen. Prostituees achter de ramen wenkten de jongens uit onze groep: „Kom, kom.” De vrouwen lachten, maar hun ogen keken niet blij. Dat raakte me. Ik dacht: Ooit wil ik iets voor hen gaan doen.

Later liep ik tijdens een hbo-studie godsdienst pastoraal werk stage bij De Haven in Den Haag, een stichting die pastoraal werk doet onder prostituees. Nadat ik in Rusland een aantal jaren evangelisatiewerk onder studenten had gedaan, raakte ik eind 2008 betrokken bij Het Huis op de Muur, dat zich richt op prostituees in Nijmegen. Ik vind het zo onrechtvaardig dat vrouwen een leven leiden waarbij ze hun lichaam verkopen. Daarom wil ik me voor die groep inzetten.”

Sommige mensen zeggen: De vrouwen kiezen er zelf voor.

„Dat is ten dele misschien waar. Maar ik ben nog nooit iemand tegengekomen die zei: „Dit heb ik altijd al gewild, het is het mooiste beroep ter wereld.” Sommigen zijn in de handen van pooiers gevallen en worden fysiek gedwongen achter het raam te zitten. Anderen voelen zich genoodzaakt hun lichaam te verkopen om voor familie te zorgen die in Latijns-Amerika in armoede leeft. Er zijn altijd omstandigheden die ertoe leiden dat vrouwen zo’n keuze maken.”

Wat raakt u het meest in de contacten met hen?

Ze kijkt naar buiten, steunt met haar kin op haar hand. „Dat zijn zo veel dingen. Onlangs sprak ik een vrouw die vertelde dat ze zich na elke klant schoonmaakt met azijn. Aan het eind van de dag gebruikt ze een speciaal ontsmettingsmiddel, zo vies voelt ze zich. Een Hongaars meisje zei dat ze al wijn drinkend achter het raam zit. „Als ik niet drink, ga ik denken.” Ze is 23 jaar en drinkt zichzelf kapot. Afschuwelijk! Dat soort dingen raakt me enorm.”

Wat kunt u voor deze vrouwen betekenen?

„We gaan altijd met z’n tweeën op bezoek en nemen een cadeautje mee, zoals een kaars of een zakje lavendel. Daaraan zit een kaartje met een bemoedigende Bijbeltekst in zeven talen. Bij een kaars is het bijvoorbeeld een tekst over Jezus Die het Licht der wereld is. In een gesprek proberen we daarnaar te verwijzen, maar verder kan het over alles gaan. Als ik weet dat een vrouw kinderen heeft in haar thuisland, informeer ik naar hen. Het gaat om een ontmoeting van mens tot mens.

Soms wil een vrouw dat ik een gebed met haar doe. Als iemand vraagt of ik wil bidden om klanten, zeg ik: „Dat doe ik niet, maar ik wil wel bidden dat het goed met je gaat.” Dat begrijpen ze. Het doel van deze ontmoetingen is Gods licht te laten schijnen, de vrouwen de liefde en aandacht te geven die ze normaal niet krijgen.”

Helpt u hen ook uit de prostitutie te stappen?

„Ik wijs hen op die mogelijkheid. Als een vrouw aangeeft: „Dit is niet wat ik wil”, zeg ik: „Dan gaan we op zoek naar iets anders.” In de praktijk valt dat niet mee. Velen zien ertegenop een bepaalde zekerheid die ze hebben los te laten, ander werk te zoeken, minder inkomsten te hebben. Voor buitenlandse vrouwen geldt ook dat ze dan eerst Nederlands moeten leren. Het Huis op de Muur is een kleine organisatie met beperkte mogelijkheden om hulp te bieden, maar we verwijzen zo mogelijk door naar andere instanties.”

U doet onderzoek naar de geloofsbeleving van prostituees. Hoe bent u daartoe gekomen?

„Ik wilde een promotieonderzoek doen dat betekenis heeft voor de christelijke hulpverlening aan deze groep. Mede door contact met Toos Heemskerk, die toen nog bij Scharlaken Koord werkte, ben ik op dit onderwerp gekomen. Het sluit ook aan bij mijn eigen ervaring dat veel prostituees een christelijke achtergrond hebben. Sommigen gingen in hun thuisland regelmatig naar de kerk. Anderen weten alleen iets van de Bijbel door wat oma er vroeger uit voorlas. Maar ze zijn gedoopt en noemen zich christen. Ik ontmoet soms Zuid-Amerikaanse vrouwen die een Bijbel in hun kamer hebben liggen en geestelijke liederen zingen. Hoe zit dat? Waar lopen ze tegenaan in hun relatie met God? Daar wilde ik meer zicht op krijgen. Daarvoor houd ik onder meer diepte-interviews met vijftien vrouwen. Inmiddels heb ik er elf gedaan.”

Wat valt u op in die gesprekken?

„Ik merk onder meer dat veel vrouwen een ander zondebesef hebben dan ik vanuit mijn reformatorische achtergrond. Rooms-katholieken bijvoorbeeld focussen sterk op de barmhartigheid en vergevingsgezindheid van God. Ze zeggen: „Wat ik doe is niet goed, maar God begrijpt me wel.” Voor hen is het vaak geen enkel probleem om in hun kamer met hen te bidden. Vrouwen met een oosters-orthodoxe achtergrond hebben daar meer moeite mee. Dat merk ik ook tijdens mijn bezoekwerk. Sommigen doen eerst een omslagdoek om hun schouders. Anderen vragen of ik thuis voor hen wil bidden. Ze vinden het niet gepast om op hun werkplek tot God te naderen.”

In hoeverre veranderen de interviews uw kijk op deze vrouwen?

„Mijn onderzoek maakt me er extra van bewust dat je niet kunt spreken van dé prostituee. Elke vrouw heeft haar eigen verhaal en haar eigen religieuze beleving. Ik heb ook de indruk –maar het is nog te vroeg om harde conclusies te trekken– dat de geloofsbeleving vaak meer wordt beïnvloed door de cultuur waaruit vrouwen komen dan door hun kerkelijke denominatie. Zo lijkt het erop dat de manier waarop een Poolse rooms-katholiek met haar geloof omgaat meer overeenkomsten heeft met die van een orthodoxe vrouw uit een ander Oost-Europees land dan met die van een katholiek uit Latijns-Amerika. Dat vergt nader onderzoek.”

Is er in de gereformeerde gezindte genoeg aandacht voor de problematiek van prostitutie?

Resoluut: „Nee.” Na een korte stilte: „Ik hoor juist in reformatorische kring nogal eens: „Prostitutie is het oudste beroep ter wereld.” Dat geldt dan als een soort excuus om dit onrecht te laten bestaan. Daar maak ik me boos over. Blijkbaar is het een lastig onderwerp. Onderzoek wijst uit dat een op de vier mannen eens in zijn leven of vaker een prostituee bezoekt. Misschien bepaalt dat mede dat mannen er vrij nonchalant over praten, al merk ik dat ook bij vrouwen. Als christen kun je toch niet onbewogen toezien dat een man tegen betaling gebruikmaakt van het lichaam van een vrouw?”

U geeft onder meer aan scholieren en ouders voorlichting over prostitutie en loverboys. Wat is uw boodschap?

„Deze bijeenkomsten, telkens afgestemd op de specifieke doelgroep, richten zich op preventie. Dat gaat verder dan de problematiek van prostitutie en loverboys. Ouders wijs ik bijvoorbeeld op de rol van internet. Het is funest als ze niet weten wat hun kinderen op dat gebied doen, dat hun dochter zich bijvoorbeeld in badpak op Facebook presenteert. De bijeenkomsten hebben ook alles te maken met het leren aangeven van grenzen en het accepteren van de grenzen van een ander. Dat geldt voor jongens en meisjes, mannen en vrouwen. Ook als je geen slachtoffer wordt van een loverboy, kunnen anderen zomaar over je lichamelijke en emotionele grenzen heen gaan.

In de gereformeerde gezindte zijn we vaak sterk gericht op het aangeven van wat in verkeringstijd op het gebied van seksualiteit wel of niet is toegestaan. Als je getrouwd bent, valt dat lijstje met ge- en verboden weg. Maar heb je dan geleerd wat het is om een gelijkwaardige relatie te hebben? Dat laatste blijft sterk onderbelicht. Uit verhalen die ik van vrouwen uit de gereformeerde gezindte hoor, weet ik dat er op dat vlak veel nood is. Het is van belang dat we meer aandacht besteden aan wederzijds respect op het gebied van seksualiteit. Daar hoop ik met mijn lessen en bijeenkomsten aan bij te dragen.”

Stichting Het Huis op de Muur organiseert dinsdagvanavond in Nijmegen een kerstviering voor prostituees. Het programma vermeldt onder meer het zingen van kerstliederen en het bekijken van de dvd ”Je bent bijzonder”, een productie van Max Lucado die aanknopingspunten biedt voor een gesprek over christelijke waarden. De bijeenkomst heeft plaats in een van de drie bordelen in de stad waar de vijftien vrijwilligers van de interkerkelijke stichting eens per drie weken vrouwen bezoeken.

Anke van Vlastuin, lid van de hervormde gemeente in Rhenen, is sinds drie jaar bij het werk betrokken en werd dit jaar coördinator. Ze doet aan de Vrije Universiteit promotieonderzoek naar de religieuze beleving van christelijke prostituees, onder leiding van prof. H. C. (Hijme) Stoffels. Onder de noemer ”Anke van Vlastuin wijst prostitutie de deur” verzorgt ze preventielessen in het basisonderwijs (groep 8) en het voortgezet onderwijs over onder meer loverboys. Ook spreekt ze hierover geregeld op jeugdverenigingen en ouderavonden.

www.huisopdemuur.nl
www.ankevanvlastuin.nl

Lees meer artikelen over dit onderwerp in Digibron:

Herkenning vinden bij prostituee (Reformatorisch Dagblad 11 november 2011)

Niet geschapen om achter een raam te werken (Reformatorisch Dagblad 25 november 2010)

Een rode vrouwenschoen in de blubber (Reformatorisch Dagblad 15 december 2009)

Psalmen lezen met een prostituee (Reformatorisch Dagblad 13 oktober 2006)

Angst op de Keileweg (Reformatorisch Dagblad 22 april 2005)

Op de bres voor een menswaardig bestaan (Terdege 10 maart 2004)

Veilige haven in een rauwe wereld (Terdege 25 februari 2004)

Met het Evangelie langs de ramen (Terdege 11 februari 2004)

Schrijnende verhalen van prostituees (Reformatorisch Dagblad 19 december 2003)

Geschonden vertrouwen en echte liefde (Reformatorisch Dagblad 19 mei 2000)