In zijn atelier op de bovenverdieping van zijn jarendertigwoning staart Foppen naar de berkenboom in de achtertuin. De bladeren zijn er net af. „Kijk”, wijst hij, „het zonlicht twittert over de takken. Daar kan ik ontzettend van genieten. Dit is voor mij bijna een Godsbewijs. Ik dacht altijd dat iedereen zoiets wel zag, maar dat is niet zo. Met mijn kunst wil ik mensen graag attenderen op de schoonheid die er om hen heen te vinden is. Als je je niet kunt verwonderen is dat pure armoede.”

Vrijdag werd er in de Stopera van Amsterdam een solo-expositie van Foppen geopend. Tegelijk had de presentatie van het boek ”Jan Pieter Foppen, schilder van licht en leven” plaats. De keus voor Amsterdam was niet toevallig. Foppen schildert graag beelden uit het stadsleven. „Dat vind ik boeiend. Mij fascineren vooral de beweging van mensen in contrast met statische gebouwen en het effect van licht of tegenlicht dat een tafereel spannend maakt. Israels en Breitner zijn wat dat betreft mijn grote voorbeelden. Ik zie het als een uitdaging om bekende plekken opnieuw onder de aandacht te brengen, maar dan wel op míjn manier.”

Dat laatste leerde Foppen tijdens zijn studie aan de kunstacademie in Kampen. „We kregen de opdracht om onze kamer te schilderen, een keer overdag en een keer ’s avonds, bij kunstlicht. Toen ik daarmee bezig was vielen me de schellen van de ogen. Ik zag letterlijk het licht: het gaat om een persóónlijke interpretatie van wat je ziet, om jóúw visie op de werkelijkheid, zoals Monet dat ook al zei. Daarna ging het met het schilderen stukken beter.”

In zijn werk zit „geen zware christelijke boodschap”, zegt Foppen, die jeugdouderling is in de hervormde kerk van Zeist. „Wel wil ik laten zien dat er na de zondeval nog veel moois is overgebleven, juist ook in de gewone dingen. Op de een of andere manier zie ik daarin Gods hand. Veel christenen bespeuren de Schepper in de natuur, maar ik heb dat ook in de stad. Ik zie schoonheid in Brussel, als het licht op de kasseien valt. Ik zie ook schoonheid bij het winkelende publiek, hoe plat dat misschien ook klinkt. Nee, voor mij geen geïdealiseerde reeënkop.”

Het is Foppen er dan ook niet om te doen een zo idyllisch mogelijk beeld neer te zetten. Hij wil voorkomen dat zijn schilderijen te zoet, te romantisch worden, juist als het gaat om overbekende locaties. „In mijn beleving kan trouwens élke plek interessant worden als licht het aantikt. Neem dit schilderij van de Lange Niezel in Amsterdam. Het is niet bepaald een fraaie buurt in de hoofdstad, maar zonlicht maakt het beeld totaal anders, tovert het om tot iets moois. Mensen hebben vaak niet in de gaten hoe schitterend iets is, dat ze als het ware door een schilderij lopen. Ik beschouw mezelf als heraut van de gewone werkelijkheid. Het is een mooie roeping om die op een erepodium te zetten.”

De Zeister kunstenaar schildert soms „een beetje brutaal”, tegen de zon in. „Dat wil ik niet ontlopen. Ik probeer de spanning van het moment te raken. Pats! Want een halfuur later is het alweer verdwenen. Ik schilder vanuit het enthousiasme over wat ik heb gezien. En dan blijf ik niet te lang poetsen.”

Op de ezel midden in Foppens atelier staat een schilderij van het stationsplein in Amsterdam. Het is bijna af. Links op de achtergrond staan een paar trams in de schaduw te wachten, rechts op de voorgrond komen mensen aanwandelen met fel zonlicht achter zich. „Het gaat mij om de sfeer van het moment. Aan het licht zie je meteen of ’s morgens vroeg is, midden op de dag of dat het tegen de avond loopt. Die verschillende sferen en atmosferen probeer ik te treffen.”

Uren kan Foppen zo door steden dwalen, op zoek naar bruikbare beelden. „Ik loop als een voyeur door de straten. In een tekenboekje maak ik schetsen en noteer ik dingen die van belang zijn. Vaak heb ik ’s avonds pijn aan m’n ogen van het turen.”

De kunstenaar herinnert zich in dit verband een voorval: „Ik raakte ingesneeuwd in Amsterdam. Waar anderen zich wat hulpeloos voelden met de situatie liep ik te stralen. Je weet niet wat je ziet als het in zo’n stad begint te sneeuwen en de sfeer van moment tot moment verandert. Ik was in mijn element.”

Anders dan sommige impressionisten schildert Foppen niet graag en plein air. „Ik vind het niet prettig als mensen over mijn schouder meekijken, dan kan ik me niet concentreren. Ik heb rust nodig bij het schilderen. Bovendien houd ik van snapshots: het weergeven mensen die net op dat moment passeren. Hier heb ik bijvoorbeeld een schilderij van station Amsterdam Centraal. Er is net een trein gearriveerd, de reizigers lopen in het tegenlicht over het perron naar de uitgang. Zoiets kun je niet ter plekke schilderen. Daarom maak ik ook wel gebruik van fotografie.”

Het voordeel van werken in het atelier is voor Foppen dat hij de compositie spannend kan maken door elementen weg te laten of te verplaatsen. „Ik geef de werkelijkheid zeker niet één op één weer. De foto’s vormen alleen maar een vertrekpunt, een opstapje. Na verloop van tijd leg ik ze ook weer weg. Het risico van werken in het atelier is wel dat je de dingen te veel gaat uitwerken. De losse toets moet zichtbaar blijven, dat geeft een schilderij karakter en de kijker moet zelf dingen kunnen invullen. Een vlek op de goede plek, zeg maar. Daarom laat ik mijn vrouw wel eens meekijken. Soms zegt ze: Nu moet je stoppen! Ik wil wat dat betreft nog een ontwikkeling doormaken. Het kan nóg losser. Ik hoop niet dat ik over tien jaar nog net zo schilder als nu.”

Een ontwikkeling naar meer abstracte kunst, zit er echter niet in. Stellig: „Mijn kunst zal altijd een relatie met de zichtbare werkelijkheid blijven houden. Ik waardeer een goede expressionist als Constant Permeke zeker wel, maar wat licht doet met de dingen om mij heen, dat blijft me fascineren. Daar wil ik verder mee experimenteren. Daarom zou ik de havens van Marseille graag nog eens zien, en het oude centrum van Barcelona.”

De solo-expositie van Jan Pieter Foppen in de Stopera in Amsterdam is te zien tot en met 4 januari.
www.janpieterfoppen.nl

Schilder van licht en leven

Jan Pieter Foppen (1972) studeerde van 1992 tot 1998 aan de Hoge School voor de Kunsten Constantijn Huygens in Kampen. Daarna behaalde hij zijn eerstegraadsbevoegdheid docent tekenen & schilderen.

Vanaf het begin combineerde Foppen zijn bezigheden als beeldend kunstenaar met parttime lesgeven op het Driestarcollege in Gouda. De afgelopen jaren bouwde hij deze baan meer en meer af. Sinds juli 2011 is hij uitsluitend als zelfstandig kunstenaar werkzaam. Zijn werk zet hij grotendeels af via galerieën. In Zeist heeft hij een professionele praktijk. Foppen exposeerde onder meer in Leeuwarden, Roterdam, Eindhoven, Utrecht en Brussel.

Tegelijk met de start van de expositie in de Stopera van Amsterdam verscheen vrijdag het boek ”Jan Pieter Foppen, schilder van licht en leven”. Deze publicatie geeft een overzicht van Foppens werk van de afgelopen jaren. Galeriehouder Herman van Middendorp van Libra Books & Art uit Wijk bij Duurstede noemt Foppen in het woord vooraf een bijzonder kunstenaar: „Hij ziet meer dan wij, bij wijze van spreken, omdat hij altijd anders kijkt naar licht en sfeer, die hij vervolgens op zijn doek weet vast te leggen.”

Teo van den Brink van kunsthandel Simonis & Buunk in Ede hield een interview met Foppen dat onder de titel ”De werkelijkheid op een erepodium” in het boek is opgenomen. De kunstenaar zegt daarin onder meer: „Mijn inspiratie vind ik uiteindelijk niet op het lege doek, maar in hetgeen ik buiten zie. Dát wil ik vastleggen, laten zien, vertellen! Ik ben wat dat betreft een beetje een chroniqueur van de atmosfeer.”

”Jan Pieter Foppen, schilder van licht en leven” kost 29,95 euro en is te bestellen via de site www.janpieterfoppen.nl.