Stad en platteland zijn een twee-eenheid op Walcheren. Niet alleen op sociaal, economisch of cultureel gebied. Ook kerkelijk waren de banden tussen Middelburg en ommelanden door de eeuwen hecht.

Hoewel de kerkgeschiedenis op Walcheren vooral in Middelburg hoogtepunten kende, begon de opkomst van het christendom buiten de stad. Volgens de overlevering kwam de Ierse monnik Willibrord rond 690 aan land bij Zoutelande. Van daaruit trok hij oostwaarts, maar niet nadat hij ervoor gezorgd had dat het afgodsbeeld van Wodan in Westkapelle omver ging.

Of de meerderheid van de bevolking in de toeristenplaats Zoutelande vandaag de dag nog veel waarde hecht aan die over- winning op de machten van de duisternis, valt te betwijfelen. De onlangs gerestaureerde St.- Willibrorduskerk, gelegen vlak achter de duinen, geeft niet de indruk dat zondags het hele dorp uitloopt om er samen te komen. Wel is er aan de over- kant van de straat een in 1981 gebouwde replica van een wa- terput, die in 690 in opdracht van Willibrord zou zijn gegraven.

Enkele kilometers verderop, in Meliskerke, staat het 860 zitplaatsen tellende bedehuis van de gereformeerde gemeente. Een groot deel van de dorpsbevolking komt daar ’s zondags samen. Ook is er de historische St.-Odulphuskerk. Het 15e-eeuwse bouwwerk is genoemd naar de in 854 overleden monnik Odulphus, die in het voetspoor van Willibrord actief was bij de kerstening van de Lage Landen.

De verbindende schakel tussen heden en verleden vormt de hypermoderne aanbouw bij de kerk, die bijna een jaar geleden gereed kwam. Op de plaats waar in een grijs verleden het koor van het bedehuis stond, verrees een aanbouw, waardoor de gefuseerde hervormde en gereformeerde kerk voortaan in één gebouw passen. Hoewel ongetwijfeld de meningen uiteenlopen over contrasterende bouwstijl, kwam de aanbouw tot stand zonder ingrijpende wijzigingen aan het 15e-eeuwse rijksmonument.

Een paar straten verderop in Meliskerke is de keerzijde van deze ontwikkeling zichtbaar. Van de vroegere gereformeerde kerk, amper een halve eeuw oud, wordt juist deze week het laatste puin door slopers verwijderd.

In de Zeeuwse provinciehoofdstad toont een blik op de kerkelijke kaart dat ook hier het christendom naar de marge is gedrongen. Weliswaar kent de Middelburgse protestantse gemeente negen kerkgebouwen, in de meeste daarvan is hooguit één kerkdienst per zondag. Verder is er een christelijke gereformeerde kerk en een gereformeerd vrijgemaakte kerk. De gereformeerde gemeenten hebben twee gemeenten in de stad: Middelburg-Centrum en Middelburg-Zuid. De laatste gemeente kerkt momenteel elders, omdat het eigen bedehuis vergroot wordt.

De provinciehoofdstad maakte, zoals heel Nederland, in de achterliggende decennia kennis met ontkerkelijking. Uit een overzicht dat deze krant eerder publiceerde, blijkt het aantal kerkgangers in Zeeland sterk te zijn afgenomen. Ds. J. Van Amstel, christelijk gereformeerd predikant in de stad van 1965 tot en met 1971, zag in die periode dat de bakens verzet werden. „Juist in die tijd kwam de moderne theoloog Kuitert

naar Middelburg om de nieuwe ontdekkingen van onderzoekers aan de Vrije Universiteit met het volk te delen. In de schouwburg zat het bomvol.”

Samen met anderen organiseerde ds. Van Amstel een „tegenbijeenkomst”, die ook in de schouwburg werd gehouden. En weer was die geheel gevuld. „In die tijd ontstonden ook de EO en het RD. Er was saamhorigheid, dat is denk ik iets waarin Walcheren zich in Zeeland onderscheidt. Mensen verwachten een gunnende prediking. De vraag van het hart is: kan zalig worden ook voor mij?”

Dit is het vijfde deel in een serie over het kerkelijk leven in Zeeland. Dinsdag deel 6.

Koopzondagen als dieptepunt

De komst van koopzondagen in Middelburg ziet ds. J. J. Tanis, predikant van de gereformeerde gemeente in Middelburg-Zuid, als een dieptepunt uit de recente geschiedenis van de stad.

Hoewel de provinciehoofdstad al zo’n twintig jaar koopzondagen kent, werd in de achterliggende jaren besloten tot uitbreiding van het aantal momenten waarop winkels op de eerste dag van de week mochten openen. „We zijn als predikanten bij het college van B en W geweest om onze bezwaren kenbaar te maken. Dat leidde niet tot aanpassing van de plannen. Wat me raakte, was dat ook het CDA niet tegen stemde.”