De redactie wil met het boekje bijdragen aan het gesprek over God in kerk en samenleving. De schrijvers bespreken actuele vragen die op dit moment in de kerk spelen en ze doen dat met ontzag voor God, trouw aan Schrift en belijdenis. Het boekje helpt hoger opgeleide gemeenteleden in het gesprek over God.

Waardevolle bijdragen van dr. A. J. Plaisier, voormalig scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, en anderen wijzen erop dat de realiteit van Gods openbaring in de geschiedenis van Israël en in het bijzonder in Jezus ons behoedt om in een God te geloven die een projectie is van onze eigen gedachten en verlangens. Het is ook helemaal niet aan ons om de vraag te beantwoorden of God bestaat. Ons eigen bestaan staat op het spel. Wie uit de dood gered is, begrijpt dat hij bestaat bij de gratie van Gods bestaan.

De bijdrage van de hervormde predikant dr. J. Mol over God als Schepper blijft wat vaag. Hier had kritisch gewezen kunnen worden op de beperkingen van de menselijke waarneming, die het volstrekt ongepast maken om zo krampachtig vast te houden aan het 19e-eeuwse Europese vooruitgangsgeloof van de evolutietheorie.

Missers

De bijdrage van nieuwtestamenticus dr. S. Janse over het geloof in God in verhouding met de islam is teleurstellend. In de eerste plaats vanwege enkele missers, zoals de gedachte dat alleen sjiieten Isa (Jezus) aan het eind der tijden terug zouden verwachten. En juist sjiieten voelen wél iets mee met de betekenis van een plaatsvervangende dood van een profeet, omdat hun imams alle twaalf (elf?) gedood zijn.

Ook is een vergelijking tussen de tocht van Jezus naar Jeruzalem met die van Mohammed naar Medina (de hidjra) wellicht logischer dan met de tocht naar Mekka. De hidjra is voor moslims immers het sleutelmoment waarmee de islam begint, te vergelijken met de centrale betekenis van de kruisdood en opstanding van Jezus in de evangeliën.

Een van de twee cruciale verschillen tussen islam en christelijk geloof zou de kwestie van Izak/Ismaël zijn. Deze tegenstelling speelt echter helemaal niet zo’n belangrijke rol. Waar het om gaat is een heel andere visie op openbaring. Niet alleen Izak, maar de hele heilshistorische weg van belofte en verbond zoals die in het Oude Testament beschreven is, raakt grotendeels buiten beeld, ten gunste van een openbaring aan Mohammed die al het eerdere zou vervangen.

Het gaat om een andere verhouding tussen God en mens, waarbij voor de incarnatie, de komst van God in Jezus Christus naar deze aarde, geen plaats is. Jammer dat Janse dat niet verduidelijkt, want dat God geen zoon heeft op de manier waarop de Koran daarover spreekt, daarmee stemmen christenen in.

In de tweede plaats heeft het verschil rondom het kruis niet alleen met het Nieuwe Testament te maken, zoals Janse voorstelt, maar ook met de Tenach. Ook voor de betekenis van de offerdienst is geen plaats in de islam. Overigens zegt Janse behartigenswaardige woorden over Gods kracht in zwakheid en over de noodzaak van een kritische dialoog.

Pantheïsme

De leer van de drie-eenheid staat centraal in de bijdrage van ds. A. Meesters, predikant in de Protestantse Kerk in Nederland. Meesters stelt hierbij de doopformule centraal die we in de evangeliën tegenkomen. Hij gebruikt een wat ongelukkig voorbeeld om de drie-eenheid voor te stellen: de ene kleurdefinitie rood die in verschillende voorwerpen zichtbaar wordt. Zo’n denkmodel leidt immers eerder tot pantheïsme. Liever had ik gelezen hoe de Vader, de Zoon en de Heilige Geest zich in de geschiedenis zelf zo bekend hebben gemaakt, dat we Hen vrijmoedig als de Ene God aanbidden en vereren.

Terwijl de godsdienstfilosoof dr. A. H. van Veluw erop wijst dat het kwaad in ons mensen zelf zit, benadrukt de hervormde dogmaticus dr. A. van de Beek juist het metafysische karakter van het kwaad. Bij de bespreking ervan mis ik het krachtige appel tot omkeer zoals dat in de evangeliën klinkt en de belofte van de eerstelingen van de Geest. Hier speelt wellicht de volkskerkgedachte nog een rol.

Boekgegevens

”12 artikelen over God”, Bram van de Beek, Margriet van der Kooi, Arjan Plaisier e.a.; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2012; ISBN 978 90 2392 079 3; 70 blz.; € 8,90.