Finish wandelaars in kamp Westerbork was geen eindpunt voor Joden
HOOGHALEN – „Hier werden de Joden letterlijk gedumpt.” Projectleider Hans Schumacher (67) wijst naar de spoorlijn bij het Drentse Hooghalen, de start van de laatste etappe van het Westerborkpad.
Janggg, janggg. Met hoge snelheid raast de intercity van Groningen naar Zwolle langs Hooghalen. In enkele seconden is het blauwgele gevaarte de plek gepasseerd waar ooit station Hooghalen was. De inzittenden zullen niet beseffen dat hier zeventig jaar geleden veewagons stopten om Joden uit te laden.
Wie het Westerborkpad loopt, moet daar wel bij stilstaan. De wandelgids van het langeafstandspad vermeldt niet alleen de route, maar vertelt ook wat er in de Tweede Wereldoorlog gebeurde op de plek waar wordt gelopen. „In de zomer en het najaar van 1942 liepen tienduizenden Joden de route van station Hooghalen naar het doorgangskamp Westerbork.” Zeventig jaar later is dit de laatste etappe van het Westerborkpad voor mindervaliden.
Projectleider Hans Schumacher noemt het uniek dat een langeafstandspad bijna geheel toegankelijk is voor mensen die in een rolstoel rijden. „Van de 14.500 kilometer beschreven wandelpad in Nederland is slechts 1500 kilometer rolstoelvriendelijk.”
Schumacher loopt zelf met de verslaggever een pad dat parallel loopt aan de verharde weg richting voormalig kamp Westerbork. „De Duitsers vonden dat het te lang duurde voordat de Joden in het kamp aankwamen. Dus lieten ze Joodse dwangarbeiders in de zomer van 1942 een 5 kilometer lang zijspoor aanleggen. Vanaf november 1942 zijn de gedeporteerden daarover naar het kamp gebracht en weer terug. Onze route volgt dit spoorlijntje exact.”
Anno 2012 is er van het spoor niets meer te ontdekken. Eerst gaat het Westerborkpad over bungalowpark Landgoed Het Grote Zand. Bouwvakkers leggen de laatste hand aan twee grote blokhutten. Na het park volgt een onverhard, glibberig pad door het bos.
Al wandelend vertelt Schumacher over het verloop van het project. „Behoorlijk wat mensen van Joodse afkomst waren in eerste instantie helemaal niet zo enthousiast over het Westerborkpad. Ze wilden het nageslacht niet vermoeien met de geschiedenis van de Jodendeportatie.” Gaandeweg het project veranderde die houding. Tijdens de officiële opening vandaag hebben twee Joodse overlevenden hun verhaal verteld.
De kolonel buiten dienst heeft de vaart er goed in. Al snel nadert het voormalige kamp Westerbork. Rechts staan vijf stenen monumenten, die op grafkisten lijken. Elk monument verwijst naar een vernietigingskamp. „In Sobibor zijn 34.295 Joden uit Nederland vermoord.”
Helemaal aan de andere kant is het Nationaal Monument Westerbork. Een stootblok en omhoogwijzende rails geven het einde van het spoorlijntje aan. Ze markeren ook het einde van het Westerborkpad. Voor de 107.000 Joden die in het kamp arriveerden, was Westerbork geen eindpunt maar een doorgang naar de vernietigingskampen. Slechts 5000 van hen keerden terug.
Schumacher blijft peinzend staan. „Ik kan nog niet zeggen of ik voldoening voel over dit project. Dat komt pas als de eerste wandelaars hier arriveren en vertellen wat het Westerborkpad met hen heeft gedaan.”
Dit is het laatste deel in een drieluik waarin RD-redacteuren etappes van het Westerborkpad lopen.
westerborkpad.nl
