De Dode Zee is imponerend. De weg ernaartoe vanaf Jeruzalem is dat evenzeer. Die rit begint op een hoogte van circa 800 meter boven het niveau van de Middellandse Zee, en eindigt 1200 meter lager bij de Dode Zee. Op bezoek in de laagstgelegen regio op aarde. Het meer wordt volgende maand wellicht uitgeroepen tot een van de zeven wereldwonderen van de natuur.
Vanaf Jeruzalem zakt een tweebaansautoweg naar beneden richting het oosten. Links en rechts rijzen de kale heuvels van Judea op.
Om de zoveel kilometer is in de stenen wanden van de heuvels aangegeven hoe ver de weg al is gezakt: 500, 400, 300 meter boven zeeniveau, het zeeniveau zelf. Een blauwe lijn met cijfers geeft precies de hoogte aan: min 200, min 300.
Op het laatste stuk van de weg verschijnt de vallei van de Dode Zee in beeld. In noordelijke richting ligt de met groen omgeven bedding van de Jordaan. Daar ligt ook de stad Jericho, ooit wonderlijk ‘bevochten’ door de Israëliërs, nu in handen van de Palestijnen.
Na een reis van 20 kilometer is de weg van 800 boven naar 419 meter beneden zeeniveau gezakt. Een verschil van 1200 meter.
In die diepe vallei ligt de Dode Zee. De diepste plaats op aarde, vertelt de Israëlische gids Benaya Blum. De Dode Zee staat mede daarom genoteerd als kandidaat om gekozen te worden tot een van de zeven natuurlijke wereldwonderen (zie kader).
Spiegel
Het water van de Dode Zee rimpelt amper. Het is zo vlak als een spiegel. Aan de overkant rijzen de bergen van Jordanië op. Als de zon straks ondergaat, zullen ze prachtig rood oplichten en even mooi in het zoute water worden weerspiegelen.
En zout is het er. Wie een poosje buitenloopt en langs zijn lippen likt weet het zeker. Die conclusie is juist. „Van het Dode Zeewater bestaat 36 procent uit zouten en mineralen. Dat is heel veel. Daar kan geen vis in leven.” Het meer is daarmee een van de zoutste meren op aarde en negen keer zouter dan oceaanwater.
Het meer is 377 meter diep en meet 67 kilometer in de lengte en 18 kilometer in de breedte. De Romeinen gaven het de naam Dode Zee, vanwege de afwezigheid van vis. „Je kon er niets mee. De Joden spreken overigens over de Zoute Zee”, zegt Blum.
Het klimaat rond de zee is gezond, vertelt de Israëlkenner. „Er komen veel mensen hiernaartoe om te kuren. De mineralen zijn gezond. Omdat we hier zo laag zitten, is de lucht goed. Er is meer zuurstof. Er is veel zon, maar niet te intensief. Dat alles bij elkaar is goed voor de huid. Ze zeggen dat je er jonger uitziet als je hier weggaat. Mensen met jicht schijnen ook baat te hebben bij de zoute zee en zijn omgeving.”
Bijzonder fenomeen van de Dode Zee is dat een mens er niet goed in kan zwemmen. Door het vele zout blijft het bij half op het water drijven. Het te water gaan vraagt daarom ook om een speciale aanpak. „Loop tot aan je knieën het water in en ga dan achteruit zitten, liggen. Op de buik zwemmen is lastig. En pas op voor water in de ogen”, adviseert Blum.
Langs het meer zijn een paar resorts die gericht zijn op het baden. Een ervan is Mineral Beach. Gezondheidszoekers en toeristen kunnen er een modderbad nemen, een sulferpool bezoeken of ronddobberen in de Dode Zee. Het warme water geeft bij een temperatuur van ruim 35 graden Celsius boven het water toch verkoeling.
Essenen
De Dode Zee is niet alleen een plaats om te zwemmen en te kuren. Langs de weg over de westelijke oever van het meer zijn ook cultuur en geschiedenis te vinden. Dat begint al direct aan de noordwestkant met Qumran of Kirbet Qumran bij de kibboets Kalya.
Dit is de plaats waar tussen 1947 en 1956 een grote collectie handschriften van meer dan 900 documenten, inclusief ruim 200 handschriften van het Oude Testament, zijn gevonden. Die geschriften zijn nu niet in Qumram te vinden. Ze worden in Jeruzalem tentoongesteld. In Qumram kun je wel de plaatsen bezichtigen waar ze werden gevonden. In een à twee uur krijgt de bezoeker een indruk hoe de Essenen die de handschriften ooit opborgen in de grotten hier leefden.
Oase
Zuidelijker, ongeveer halverwege de Dode Zee, passeert de weg Ein Gedi of En Gedi. Het is een oase in de woestijn van Judea. Dat komt door de twee beekjes die er uitmonden in de Dode Zee.
Direct achter het plaatsje rijzen de heuvels op. Hier zou David zich schuil hebben gehouden toen hij vluchtte voor Saul (1 Samuël 23:29).
En Gedi is nu vooral bekend vanwege de overblijfselen van een oude synagoge die er zijn aangetroffen. Vooral de nog complete mozaïekvloer is een trekker.
Het hoogtepunt van de trip langs de Dode Zee komt in zicht. Iets zuidelijker steekt vlak bij de Dode Zee een heuvel zijn kop in de lucht. Aan alle kanten steile, vrijwel niet te beklimmen hellingen. Bovenop een plat vlak. De Massada. „De heuvel is als een natuurlijk fort. Dat ontdekte ook Herodes de Grote. Hij liet tussen 40 en 4 voor Christus op de top een vrijwel onneembare schuilplaats bouwen”, vertelt Blum.
De Massada is vooral bekend geworden door de felle strijd die de Joden er in 70 na Christus voerden tegen de Romeinen. Blum: „De Joden wilden zich absoluut niet overgeven. Toen inname dreigde hebben de Joden massaal zelfmoord gepleegd, onder meer door zich van de steilte naar beneden te werpen.”
Militaire eed
De geschiedenis van de Massada is lange tijd vergeten geweest, al heeft de geschiedschrijver Flavius Josephus er wel over geschreven. „Pas bij de oprichting van de staat Israël in 1948 is deze geschiedenis weer echt gaan leven. Dat wat er op de Massada gebeurde, zal niet nog eens gebeuren. Israëlische militairen spreken bij hun beëdiging nog steeds de woorden uit: „Massada zal niet nog eens vallen””, vertelt Blum.
De Massada is nog steeds te voet te beklimmen. Een voettocht naar boven over een van de eeuwenoude smalle slingerpaden vraagt om een stevige conditie en veel water. Toeristen nemen daarom vaak de kabelbaan naar de top.
Vanaf de heuvel is het uitzicht op de Dode Zee en de Jordaanse heuvels fotogeniek. Tegelijk wordt de strategische plaats van de Massada duidelijk.
Lot
Het toerisme aan de Dode Zee concentreert zich in En Boqug. Grote hotels met zwembaden staan hier klaar. Deze en andere plaatsen aan het meer zijn sinds begin oktober vanuit Nederland ook goed bereikbaar doordat Corendon directe vluchten vanaf Amsterdam op de zuidelijkste stad van Israël, Eilat, onderhoudt.
Na En Boqug is het mooiste deel van Dode Zee gepasseerd. Langs de oevers van het meer vindt in het zuiden op grote schaal de winning van zout en mineralen plaats. Hier wordt het geld verdiend. Er staan enorme chemische installaties voor de productie van industrieel zout, mineralen, magnesium –belangrijk voor de luchtvaartsector– en aluminiumchloride.
Niet ver ervandaan vertelt een zoutpilaar met de naam ”de vrouw van Lot” hoe het komt dat de Dode Zee is wat hij is. Ooit lagen hier de steden Sodom en Gomorra (Genesis 19). Totdat God die steden vanwege de zonden van de inwoners met de omringende vlakte omkeerde en zwavel en vuur uit de hemel deed vallen.
Als dat doordringt wordt de Dode Zee niet alleen een bijzonder fenomeen of een wereldwonder, maar bovenal een waarschuwingsteken. Dat is pas imponerend.
Verkiezing wereldwonderen van de natuur
De Chinese Muur, het Colosseum in Rome, het enorme Christusbeeld in Brazilië behoren tot de zeven wereldwonderen. Dat was in 2007 het resultaat van een wereldwijde verkiezing via internet en andere media.
Tijdens de slotbijeenkomst van die verkiezing kondigde de Zwitsers-Canadese initiatiefnemer Bernard Weber een nieuwe verkiezing aan: die van de zeven grootste wonderen van de natuur. De schrijver en avonturier wil zo aandacht vragen voor het behoud van de aarde.
Inmiddels bevindt de verkiezing zich in de laatste fase. Er zijn nu nog 28 kandidaten over. Daaronder zijn het Amazonegebied in Zuid-Amerika, het Zwarte Woud in Duitsland, de Grand Canyon in de Verenigde Staten, de Maldiveneilanden, de Vesuvius in Italië en bergen als de Matterhorn, de Kilimanjaro in Tanzania en de Uluru in Australië. Ook de Dode Zee –het laagste punt op het vasteland op aarde– maakt deel uit van de laatste selectie.
Tot 11 november kan iedereen zijn stem nog uitbrengen via internet. De Dode Zee was vorige week een van de stijgers.
