Beet. Eindelijk. Een Tamil die wil praten over wat er achter de schermen hier in Nederland gebeurt met hem en zijn volksgenoten. Een afspraak is gemaakt. Maar vlak daarvoor neemt Suresh zijn telefoon niet meer op. Veelvuldig bellen, sms’en; het helpt allemaal niets. De angst regeert. En zelfs zijn naam, Suresh, is verzonnen. Want de kleinste heenwijzing naar zijn identiteit kan grote problemen opleveren. Waarom anders zouden in buurlanden als Engeland, Frankrijk en Duitsland plotseling Tamils verdwenen zijn?

Toch durft een enkeling naar buiten te treden. Bavan bijvoorbeeld – ook een gefingeerde naam, dat wel. De Tamil van middelbare leeftijd wil alleen praten als zijn verhaal volstrekt anoniem wordt gemaakt. Geen naam, geen woonplaats, niets wat ook maar iemand op zijn spoor zou kunnen zetten. Want Bavan is fel tegen de Tamil Tijgers, die tot mei vorig jaar in Sri Lanka met veel geweld voor een eigen staat streden. En een Tamil die tegen de Tijgers is, geldt voor zijn volksgenoten als vogelvrij.

Compleet verslagen

Eigenlijk zou die angst helemaal niet meer moeten bestaan. Het leger van de Tijgers, de LTTE, werd tijdens felle gevechten in mei vorig jaar compleet verslagen door de Sri Lankaanse krijgsmacht (zie kader). Toch heeft ook een dode Tijger nog scherpe klauwen, is de ervaring van dissidente Tamils in het Westen.

„Mij hebben ze verschillende keren opgebeld”, zegt Bavan. „Maar veel vaker nog komen ze persoonlijk langs om geld te eisen. In Zeist, Utrecht, Den Helder, Alkmaar; overal waar grote Tamilgemeenschappen zijn gebeurt hetzelfde. Gezinnen worden onder grote druk gezet om te doneren. Je móét geven. En doe je het niet, dan kon je het tot voor kort vergeten om je familie in Sri Lanka nog op te zoeken.”

Die laatste troef hebben de Tijgers niet langer in handen, omdat ze sinds de strijd van vorig jaar geen autonoom gebied meer bezitten. Toch blijft de angst volop aanwezig en zijn er allerlei aanwijzingen dat Tamils in het Westen, waaronder in Nederland, nog altijd onder druk gezet worden om geld te geven. Bavan: „Eén keer in het jaar moet je een bedrag betalen van zo’n 1000, 2000 euro. En elke maand nog eens een bedrag van zo’n 25 euro. Dat geld is allemaal voor wapens, ja. Waarvoor zou het anders zijn?”

Bavan zelf is een van de weinigen die niet betaalt, zegt hij. „Ik laat me niet onder druk zetten. En gelukkig heb ik geen familie in het noordoosten van Sri Lanka wonen.”

Tot nu toe laten de Tijgers hem met rust, maar als uitlekt dat hij dit gesprek heeft gevoerd, is het zo goed als zeker gedaan met die rust. „Wat er dan gebeurt? Ik weet het niet.” Bavan kijkt naar de grond en zwijgt. Zijn vrouw: „Een paar jaar geleden zijn er nog mensen vermoord. Niet alleen in Sri Lanka, maar ook in Duitsland, Engeland, Frankrijk en Canada.”

De rooms-katholieke Bavan gaat geregeld op bedevaart naar Lourdes, maar keer op keer wordt de leiding van de groep onder druk gezet om plaats in te ruimen voor de LTTE. „Ze delen Tijgervlaggen uit, ze willen dat we bidden voor hun leiders, ze willen dat we voor hen collecteren. Het is heel moeilijk om daar nee tegen te zeggen, en toch doen we dat.” Of daar dreigementen op volgen? Bavan is even stil, zoekt naar woorden. „Niet met een pistool. Althans, niet in de kerk.” Hij zwijgt.

Sfeer van angst

Als deze krant voor het eerst met dissidente Tamils in Nederland spreekt, is het mei 2009. Het is dan nog enkele dagen voordat de Tijgers definitief door het leger van Sri Lanka onder de voet worden gelopen. Er is op dat moment één Tamil die zijn naam wel wil noemen. Maar later trekt ook hij zich terug, omdat publicaties hem kunnen schaden. „De mensen leven hier in trance, in een constante sfeer van angst voor zowel de LTTE als de regering van Sri Lanka. Zelfs in de meest orthodoxe geloofsgemeenschappen kom je deze geslotenheid niet tegen. De druk is enorm.”

Gek genoeg is die situatie maanden later nog precies hetzelfde. Hoewel de Tijgers in Sri Lanka zijn onthoofd –de enige leider Velupillai Prabhakaran werd vorig jaar door Sri Lankaanse militairen gedood–, lijkt de organisatie in het buitenland nog precies dezelfde. „Nog steeds maken de Tijgers hier de dienst uit”, zegt de goed ingevoerde Tamil Kandeepan. Op voorwaarde van anonimiteit doet hij op een avond in zijn tuin een boekje open. „Natuurlijk, ze noemen zich niet officieel LTTE, maar dat maakt geen verschil.” Hij denkt even na. „Een bitterbal en een kroket zien er dan misschien heel anders uit, ze smaken precies hetzelfde.”

Het wereldwijde netwerk is strak geregisseerd: ieder continent heeft zijn contactpersoon voor de Tijgers, en de continenten zijn weer opgedeeld in een veelvoud van provincies. Nederland bestaat naar verluidt uit twee provincies, elk met een commissaris aan het hoofd. Die commissaris en zijn mannen houden nauwlettend in het oog waar de Tamils gaan en staan; want stel je voor dat iemand iets doet wat niet des Tijgers is. Maar vooral zorgen de commissarissen ervoor dat de geldstroom naar de Tijgers in Sri Lanka niet gehinderd wordt – is het niet goedschiks, dan maar kwaadschiks.

Intimiderend karakter

„Er zijn enkele signalen dat er ook in de Nederlandse Tamilgemeenschap sprake is van fondsenwerving met een intimiderend karakter”, liet het ministerie van Justitie al in 2006 weten op vragen van GroenLinks-Kamerlid Vos. Volgens toenmalig minister Donner van Justitie is het echter moeilijk om wat aan de afpersing te doen, omdat slachtoffers uit angst geen aangifte doen.

Groot was de opluchting bij dissidente Tamils dan ook toen de politie er deze zomer toch in slaagde om een aantal kopstukken van de Tamil Tijgers in Nederland op te pakken. Het openbaar ministerie ziet hen als de top van de organisatie in Nederland, gaf een woordvoerder vorige maand aan. Het onderzoek naar hen loopt waarschijnlijk nog maanden.

Ook de twee ”commissarissen” die Nederland telt, zijn opgepakt. Maar Tamils zelf praten daar liever niet over. De topmannen boezemen diepe angst in. De rooms-katholieke Tamil Bavan aarzelt, noemt dan toch een paar namen van mannen in Zeist. Zijn vrouw steekt verschrikt haar hand omhoog. Met een angstig gezicht: „Maar die namen zijn geheim, hoor!”

Gelieerd aan de Tijgers is in elk geval het Tamil Coördination Committee in Den Haag. Daar wordt de telefoon consequent niet opgenomen. Later blijken diverse nummers niet eens meer te werken. Als het via via om toch lukt iemand van het Committee telefonisch te spreken te krijgen, is het gesprek uiterst kort. „Hier wil ik niet over praten.”

De Tijgers willen niet en de dissidente Tamils durven niet te praten. Voor Kandeepan, die koste wat kost anoniem wil blijven, is het een onmogelijke situatie. Tijdens het gesprek in zijn achtertuin staat het huilen hem nader dan het lachen. „Ik heb als kind mijn broer zien sterven in Sri Lanka. Hij werd doodgeschoten door de Tijgers omdat ze dachten dat hij een verrader was. Het was een foutje, bleek later. Maar nooit, nooit wil ik iets te maken hebben met de terreur van de Tijgers, voor wie een mensenleven helemaal niet telt.”

Het liefst zou hij van de daken schreeuwen hoe fout de Tijgers in Sri Lanka wel niet hebben gehandeld, en hoe groot het gevaar van een wederopstanding nog altijd is. „Ik zit diep in de Tamilgemeenschap en weet waar ik het over heb. Soms is dat erg benauwend, omdat er een zware sociale druk is. Ik moet overal verantwoording van afleggen. Maar ooit wil ik vrijuit kunnen spreken, desnoods met mijn foto op de voorpagina.”

Waarom hij dat dan nog steeds niet durft? „Als ik iets negatiefs zeg over de Tijgers, ben ik gelijk een verrader. Wat er dan gebeurt, weet je nooit zeker. Ik ben niet bang voor bedreigingen, maar ik zal dan in elk geval gepest worden, onophoudelijk gepest worden. De Tamils vormen in Nederland een kleine, hechte gemeenschap. Iedereen kent iedereen. Als je daar uit ligt, wordt je leven een hel.”

Bovendien is er zijn familie, in Sri Lanka. „Ik ben bang dat er dan wat met mijn ouders gebeurt. Mijn moeder heeft twee kinderen verloren door toedoen van de Tijgers. Ze heeft de dode lichamen gezien. Het is genoeg.”

Dit is het eerste deel van een serie over Tamils en hun toekomst.

Nieuwe kansen na dertig jaar terreur

Het zijn spannende tijden voor Sri Lanka. Sinds de Tamil Tijgers vorig jaar de genadeklap kregen, lijkt de weg vrij voor een duurzame vrede. Maar of die er komt, is na ruim een jaar nog lang niet zeker.

De Tamil Tijgers heten voluit Liberation Tigers of Tamil Eelam (LTTE). Hun grote doel is, al sinds de oprichting in 1972, onafhankelijkheid in Sri Lanka. Alleen dan kan de Tamilcultuur behouden blijven, denken ze. Die cultuur staat onder druk, omdat de Singalese meerderheid van Sri Lanka (zo’n driekwart) steeds sterker wordt. De Singalezen zijn overwegend boeddhistisch, spreken een andere taal en hebben een heel andere cultuur dan de Tamils. Die zijn overwegend hindoe (zo’n 75 procent) en christen (ongeveer 25 procent, bijna allemaal rooms-katholiek) en wonen bijna uitsluitend in het noordoosten van het land.

Met het ideaal van onafhankelijkheid voor ogen pleegden Tijgers her en der in Sri Lanka zelfmoordaanslagen gepleegd. Zowel in de Europese Unie als in de Verenigde Staten staan de Tijgers dan ook op de lijst van terroristische organisaties.

In mei 2009 werden de Tijgers in Sri Lanka na ruim dertig jaar terreur verpletterend verslagen. In een internationaal fel bekritiseerde strijd –niet alleen de Tijgers, ook het leger zou de mensenrechten zwaar hebben geschonden– kwam er vorig jaar officieel een eind aan de LTTE, toen het Sri Lankaanse leger ook het laatste Tamilgebied binnentrok en de grote leider Velupillai Prabhakaran doodde.

De maanden daarna waren spannend: hoe zou de regering van Sri Lanka met haar overwinning omgaan? Die vraag is nog altijd niet afdoende beantwoord. In elk geval heeft de Sri Lankaanse president Rajapaksa in juni voor het eerst met Tamilleiders gesproken. „Samen kunnen wij een oplossing vinden”, was zijn commentaar na het gesprek.

Als die oplossing echter betekent dat de Singalese greep op het gebied verder versterkt wordt ten koste van de Tamilcultuur, verwachten analisten dat het slechts een kwestie van tijd zal zijn voordat een nieuwe gewapende strijd oplaait.

Andere deskundigen verwachten dat de Sri Lankaanse regering toch enige vorm van autonomie aan de Tamils zal geven, binnen de staat Sri Lanka. In dat geval is het voortbestaan van de Tamilcultuur gewaarborgd en neemt de aanhang van de Tijgers waarschijnlijk vanzelf af.

Feiten en cijfers

- Sri Lanka heeft ruim 21 miljoen inwoners.

- Onder hen zijn naar schatting 3,5 miljoen Tamils, die vooral in het noorden en oosten wonen.

- Een kleine 1 miljoen Tamils leven in de diaspora, voor het merendeel in westerse landen.

- In Nederland wonen hoogstens 10.000 mensen uit Sri Lanka, overwegend Tamils.

- Van de Tamils in Nederland staat naar schatting 80 procent achter het optreden van de Tijgers; de overigen distantiëren zich van de terreur maar durven daar niet voor uit te komen.