De bibliotheek aan de VU is een van de jongste theologische bibliotheken, ontstaan in de tijd van Abraham Kuyper, de stichter van de VU. De universiteit in Kampen is ouder, al is het onzeker hoe het de bibliotheek van die universiteit zal vergaan nu de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) daar definitief vertrekt.

De bibliotheek van de VU telt ruim 1 miljoen boektitels en duizenden titels van tijdschriften. Alleen al de digitale tijdschriften zijn goed voor ruim 21.000 exemplaren. „Het is woekeren met de ruimte. De tijd is voorbij dat er elke keer weer een plank bij kon”, zegt drs. Joan de Roos, collectie­specialist theologie aan de VU.

De fysieke bibliotheek wordt echter kleiner vanwege de oprukkende digitalisering. „De richtlijn is nu: digitaal aanschaffen, tenzij men per se de papieren editie wil”, zegt collectiespecialist theologie drs. Hans Gideonse. „Die trend is al langere tijd gaande in de medische sector en de bètasector, maar nu ook steeds meer in de theologie en de religiestudies.”

Nog veel gelezen

Ondanks de digitalisering van de boekencollectie wordt er volgens De Roos nog veel gekopieerd en geprint. „Studenten willen toch iets tastbaars in handen hebben. Van ontlezing kunnen we nog weinig merken. Je staat er zelfs versteld van hoe snel studenten een werkstuk kunnen maken. Daarvoor leren we hun op een efficiënte manier literatuur verzamelen. Studenten lezen wel minder Duits en Frans, waardoor een deel van de bibliotheek buiten hun bereik blijft.”

De aangekondigde komst van de Protestantse Theologische Universiteit naar de VU heeft de beide medewerkers verrast. Ze waren wel al gewend aan een verbreding van de theologische faculteit, de afgelopen tien jaar. De VU haalde de ene religieuze en kerkelijke opleiding na de andere binnen.

„We hebben hier te maken met een steeds grotere veelkleurigheid. Dat merk je aan de mensen en aan de gesprekken”, zegt Gideonse. „Tien jaar geleden zagen we weinig moslims. Hun komst is ook weer van invloed op de samenstelling van de bibliotheek. Voor de uitbreiding van onze collectie over de islam hebben wij deskundigen nodig die Arabisch kennen. Regelmatig gebeurt het dat faculteitsmedewerkers in de Arabische wereld ter plekke islamitische bronnen selecteren voor de VU-bibliotheek.”

Budget

Het budget dat de theologische bibliotheek kan besteden, schommelt rond de 80.000 euro per jaar. Er is in overleg met de faculteit een collectievormingsprofiel opgesteld, aan de hand waarvan nieuwe publicaties worden geselecteerd en aangeschaft. „Vrijwel alles wat over de Reformatie verschijnt, nemen wij op”, aldus De Roos. „Vorig jaar was dat een hele oogst over Calvijn. Ook kijken we naar de wensen van de faculteit. We hebben een rijke bibliotheek, maar de Theologische Universiteit Apeldoorn is rijker en heeft op enkele gebieden meer”, erkent De Roos.

Het budget staat onder druk door inkrimping en bezuiniging. Dat blijkt ook uit het aantal formatieplaatsen. De Roos en Gideonse werken nu samen drie dagen voor de theologische bibliotheek; in het verleden waren dat er vijf.

De bibliotheek van de VU is veel meer dan een locatie aan de De Boele­laan. Nu boeken steeds meer elektronisch beschikbaar zijn, maakt de bibliotheek deel uit van een digitale studie­gemeenschap. „Je kunt bij wijze van spreken op Groenland op vakantie zijn en daar de bibliotheek raadplegen”, zegt De Roos. „De catalogus is al voor iedereen beschikbaar. Medewerkers en studenten kunnen met een speciale inlogcode ook de digitale producten raadplegen, zoals e-journals.”

Druk

Het digitale tijdperk heeft het werk van de collectiespecialisten verrijkt, maar ook drukker gemaakt. „Vroeger bestelden we boeken, deelden die in met codes en leenden ze vervolgens uit. Nu zitten we veel meer op het web en raadplegen we sites van uitgevers. De komst van veel opleidingen maakt ook de ontmoeting met mensen veelzijdiger. We mogen ons gelukkig prijzen dat het aantal studenten theologie en religiestudies aan de VU verdrievoudigd is vergeleken met vijftien, twintig jaar geleden. Dat heeft hopelijk gevolgen voor de theologische bibliotheek, al zou een uitbreiding ten koste gaan van andere collecties aan de VU. Aan het budget wordt in deze tijd van crisis niet veel toegevoegd.”

Joan de Roos, collectiespecialist theologie aan de VU, wijst op de trend om boeken via ”open access” aan te bieden. „Theologie liep zelfs voorop wat betreft de uitgave van bronnen. Zo was de Bijbel al snel digitaal beschikbaar toen internet uitgevonden werd, vooral met het oog op zendingsdoeleinden. We hebben als bijna enige bibliotheek de complete werken van Luther digitaal. Ook op het gebied van kerkvaders is er al veel digitaal beschikbaar. Deze tendens is ook merkbaar als het gaat om tijdschriften. Behalve 170 papieren theologische tijdschriften hebben we 260 digitale theologische tijdschriften, meest Engelstalige. Nederlandse theologische tijdschriften zijn echter nog overwegend verkrijgbaar op papier.”

Hans Gideonse geeft aan dat de digitalisering ook oude drukken en specialistische werken zoals de Codex Sinaïticus betreft. „Dat zijn bijzonder kostbare werken. Digitalisering is vooral handig als het boeken betreft die verplicht zijn voor tentamens. Iedereen kan ze in eenzelfde periode raadplegen. Via Amerikaanse providers kunnen in een paar dagen teksten online beschikbaar worden gesteld.”