Abu Zayd kreeg in 1995 internationale bekendheid omdat radicale moslims hem voor een Egyptische rechter beschuldigden van afval van de islam. Zij vroegen en kregen de uitspraak dat hij van zijn vrouw gescheiden moest worden, aangezien een afvallige in Egypte destijds niet met een islamitische vrouw getrouwd mocht zijn. Abu Zayd vluchtte daarop naar Nederland.

Abu Zayd verwierp het wijdverbreide geloof dat de Koran letterlijk uit de hemel zou zijn neergedaald. Moslims die deze overtuiging aanhangen, geloven dat de Koran niet als andere boeken in een context van toenmalige omstandigheden moet worden uitgelegd, maar dat de Koran boven die context staat. Abu Zayd wees erop dat dit leidt tot een letterlijk gebruik dat extremisme in de hand werkt.

Abu Zayd daagde prominente moslimleiders meermalen uit met hem in discussie te gaan, maar zij vermeden dat steevast.

In 1995 vertelde hij deze krant dat hij geen contacten in Nederland had, maar dat hij in zou gaan op een uitnodiging om te komen werken aan een universiteit. Korte tijd later werd Abu Zayd gevraagd om naar de Universiteit Leiden te komen.

In 2002 ontving hij in het bijzijn van Koningin Beatrix de prijs voor vrijheid van godsdienst, een van de Four Freedom Awards. In 2005 ontving hij in Berlijn de Ibn Rushd-prijs voor vrijheid van denken.

Nasr Abu Zayd wilde het contact met Egypte niet verliezen. Zeven jaar na zijn vertrek naar Nederland keerde hij voor het eerst terug voor een bezoek aan familie en vrienden. Hij probeerde tevergeefs uit de Egyptische publiciteit te blijven.

In april had deze krant één van de laatste grote interviews met hem. Daarin sprak hij zijn twijfel uit over het bestaan van leven na dit leven. Maar ook zei hij, in het geval van eeuwig leven, overtuigd te zijn van zijn behoud, „omdat ik mijn hele leven probeer behulpzaam te zijn voor anderen. Ik heb geen vrees voor het oordeel, dat ligt diep in mijn ziel verankerd.”

Abu Zayd stierf in een ziekenhuis in de Egyptische hoofdstad, waar hij werd behandeld nadat hij vorige maand tijdens een bezoek aan Indonesië onwel was geworden als gevolg van een herseninfectie. Hij is gisteren al begraven in zijn dorp Kahafa in de Nijldelta.

www.refdag.nl/abuzayd voor het laatste interview met Abu Zayd: ”Een voorloper, vooral geen zendeling”.