Wat is er toch aan de hand met de mens in de 21e eeuw dat we zo massaal zijn doorgeschoten van het materiële in het spirituele? Hoe lang is het nu helemaal geleden dat een doorsnee-Nederlander tevreden was met een mooie, nieuwe auto, een iets grotere doorzonwoning met bijkeuken, een kleuren-tv, luxe badkamer of supersonische keukenapparatuur? De tijd leerde dat materie de leegte toch niet echt kan vullen. De kleuren-tv is nooit breed genoeg, de tegels in de badkamer zijn na twee jaar uit de mode en op de keuken ben je na een paar maanden ook wel uitgekeken.Vulling voor de geest. Dát zal de lege zinloosheid van het bestaan verdrijven. De kerk heeft natuurlijk al heel lang afgedaan. Vroeger moest je, nu wil je niet meer. Meditatie, reiki, boeddhisme, zen. Gretig worden boeken verslonden waarin allerlei nieuwe inzichten, die in werkelijkheid vaak stokoude ketterijen zijn, smakelijk worden opgedist. En voor het helemaal helder is, ben je van een kritische randkerkelijke ineens een vurige boeddhist geworden. Als je maar diep genoeg mediteert, kom je tot diepe levensinzichten, roept de goeroe, die zich natuurlijk geen goeroe maar spirituele coach noemt. God zit in jezelf. Je moet hem alleen nog vinden.

Magazines die het hogere –wat dat dan ook zijn mag– aanraken of benoemen, zijn niet aan te slepen. De ene na de andere titel verschijnt op de markt. Happinez blijkt een blijvertje. Een gouden formule, omdat niemand voor het hoofd gestoten wordt. Het blad is een schoolvoorbeeld van synthese, van harmonie en breed inclusief denken. Nergens wordt het conflict gezocht met andere levensbeschouwingen. Integendeel, uit iedere levensbeschouwing of godsdienst worden ingrediënten gebruikt voor een spirituele maaltijd die de honderdduizenden lezers zich goed laten smaken. Want wat maakt het in wezen uit of je de god in jezelf vindt in een tochtig christelijk klooster in Noord-Holland of in een zwoel zenklooster in Japan?

Langzaam lijkt het christendom weer tot z’n positieven te komen. Want waarom zou de kerk zich eigenlijk een onderwerp laten afpakken dat tot de kern van haar wezen behoort? Spiritualiteit heeft ten principale niets te maken met zalen vol hummende managers die in contact willen komen met hun diepste zelf, maar álles met geest en Geest. Met Gods Geest, Die mensen aanraakt en bezielt.

Ondertussen is het huis van de spiritualiteit zo vervuild dat alleen een scherpe scheiding der geesten, een fundamentele schoonmaak, dat huis voor christenen die de Bijbel als leidraad voor hun leven hanteren weer bewoonbaar kan maken. Maar juist dat is zo moeilijk, omdat veel begrippen die door niet-christelijke spirituele leiders worden gebruikt in wezen niet antichristelijk zijn. Het gaat om de vulling die je eraan geeft.

Neem de psychotherapie. Ook christelijke therapeuten gebruiken dagelijks technieken die spiritualiteitsgoeroes luidruchtig uitventen aan hun volgelingen. ”Mindfulness” is zo’n begrip. Mensen leven anno nu veel te oppervlakkig, te vluchtig. Ze zijn alleen maar bezig met rouwen over een verleden waarin de dingen niet gingen zoals ze moesten gaan en ze zijn bang voor een toekomst waarin alles ook wel weer zal mislukken. Aan het echte leven in het nu, aan dat wat er op dit moment gebeurt, komen ze niet meer toe. Ze zijn weggedreven van de aanlegsteiger van hun leven en dobberen boos en bang op de golven van de tijd.

Een psycholoog die zo’n patiënt wijst op het belang van aandachtig leven, wordt al snel in de hoek van de Happinezfans gedrukt. Maar hoort hij daar wel? Is aandacht besteden aan dat wat je doet, aan contemplatie en verstilling niet een oerchristelijk begrip dat we ons niet af moeten laten pakken door goeroes die ze uit andere tradities hebben geïmporteerd en ze nu als verrassend nieuw op de markt brengen? Het christendom had ze al lang in huis, maar is de afgelopen jaren blijkbaar vergeten ze in de winkelschappen te leggen.

Meditatie is ook zo’n begrip. Door veel spirituele leiders is het begrip voorzien van een nieuwe, flitsende jas en wordt het vervolgens verkocht als oosters wondermiddel dat het stressvolle leven kan omtoveren tot een milde zomerregen. Hoezo oosters? Is het christendom soms niet al eeuwenlang bekend met het begrip meditatie, waarbij Bijbelgedeelten worden gelezen en overdacht?

Scheiden, daar gaat het om als je spreekt over spiritualiteit in een algemene setting. Onderscheiden. Vervuilde begrippen afstoffen en kijken waar ze eigenlijk vandaan komen. En foute zaken die direct of indirect richting het occulte leiden, uitzuiveren. En: alert zijn op christenen die een niet-Bijbelse spiritualiteit proberen in te voeren in het christendom. Dan moet een christen toch op zoek naar de god in zichzelf en worden oude dwalingen in camouflagekleding weer de kerk binnengebracht.

Bederf van het beste is het slechtste. Maar daarmee hoeft de christenheid zich dat ”beste” nog niet te laten afpakken.

Dit is het eerste deel in een serie over spiritualiteit. In Puntkomma deel 2.

Spiritualiteit hangt in de lucht. Boeken, bedrijven en kerken spelen in op de belangstelling voor dit onderwerp. Ze roepen echter ook vragen op. Want wat past er eigenlijk niet onder de paraplu van de spiritualiteit? Mediteren in Thailand, maar evengoed het eten van een reep biologische chocolade. In een elfdelige serie brengt deze krant het spirituele spectrum in kaart en onderzoekt wat voor christenen mogelijk bruikbaar is en wat zeker niet. Naast twee overzichtsartikelen, vandaag, volgen een kerkhistorisch artikel, reportages over spiritualiteit in het klooster- en bedrijfsleven en interviews over onder meer reformatorische spiritualiteit.