Demissionair premier Balkenende waarschuwt voor doemscenario’s als een nieuw kabinet niet hard ingrijpt om de overheidstekorten terug te dringen. De staatsschuld kan „exploderen” en de rente-uitgaven zullen de uitgaven voor zorg, onderwijs en veiligheid „verdringen.”
Het huidige kabinet zal zelf geen oordeel geven over de voorstellen van de werkgroepen, omdat het demissionair is. De bedoeling is dat politieke partijen voor de verkiezingen van 9 juni duidelijk maken welke voorstellen zij overnemen. Daarna moeten er tijdens de kabinetsformatie knopen worden doorgehakt.
De premier verdedigde het beleid van het gevallen kabinet van CDA/PvdA/ChristenUnie om dit en in het afgelopen jaar de economie met miljarden te stimuleren. Daardoor is de werkloosheid minder gestegen dan oorspronkelijk werd verwacht. Balkenende benadrukte verder dat Nederland er in Europa relatief gezien goed voorstaat: „De werkloosheid en het begrotingstekort zijn lager dan in andere EU-landen.”
Donderdagmiddag presenteerde het ministerie van Financiën twintig rapporten van ambtenaren met concrete maatregelen waarop de overheid kan bezuinigen in de komende jaren. Veel voorstellen raken de burger in de portemonnee. De koopkracht zal daardoor dalen, evenals de huizenprijzen.
De meest ingrijpende voorstellen zijn het flink beperken of afschaffen van de hypotheekrenteaftrek, de beperking van de WW-duur tot een jaar, verlaging van het minimumloon met 10 procent en verhoging van het eigen risico in de zorg naar 775 euro.
Verder noemen de werkgroepen als optie het schrappen van de basisbeurs en het snijden in kindgebonden regelingen. Het kabinet stelde vorig najaar twintig werkgroepen van ambtenaren in om op zoek te gaan naar mogelijkheden om 36 miljard euro te bezuinigen, met een maximum van 20 procent per beleidsterrein.
Politieke partijen en maatschappelijke organisaties hebben donderdag veto’s uitgesproken over delen van de bezuinigingsvoorstellen. PvdA en CDA willen in ieder geval niet dat de premies en het eigen risico in de zorg stijgen.
Diverse economen waarschuwden donderdag dat de overheid het tekort de komende jaren vooral niet te lijf moet gaan met lastenverzwaringen. Dat zal de economische groei schaden, zo denken zij. Econoom Stegeman van de Rabobank en hoogleraar Van Wijnbergen vinden dat de overheid snel heldere en onomkeerbare plannen voor hervormingen voor de lange termijn moet presenteren.
