„Ik stem voor de Europese grondwet zodat Europa verder kan worden opgebouwd”, vertelt René Coujmard. De 69-jarige Fransman geniet van zijn sigaar op een bankje aan de Place de la République. „We zijn met Europa begonnen, dan moeten we het ook afmaken.” Coujmard is bang dat Frankrijk door de andere landen van de Europese Unie wordt buitengesloten als het nee zal stemmen.

Erg grondig heeft de kwieke bejaarde zich niet in de materie verdiept. „Ik kijk niet naar de discussies op de televisie en volg het blabla in de media niet.” Over wat de mogelijke gevolgen van een eventueel nee zullen zijn, heeft hij ook niet nagedacht.

„Mijn vrouw gaat overigens tegen stemmen”, gaat Coujmard verder. „Zij is het er niet mee eens dat nieuwe lidstaten als Letland, Litouwen en Roemenië zoveel financiële steun krijgen. Zij vindt dat die landen te veel van ons profiteren.”

De 79-jarige Geneviève -ze wil niet met haar achternaam in de krant- is een heel andere mening toegedaan. „Ik stem tegen omdat het met Frankrijk anders nog slechter zal gaan. Kijk alleen maar naar het aantal immigranten. Ze mogen dan afkomstig zijn uit de vroegere kolonies, maar te veel is te veel hè.”

„Meer buitenlanders betekent delen met meer mensen”, aldus de Française, die zich erover beklaagt dat de koopkracht de afgelopen tien jaar alleen maar is gedaald. „Daar kun je niet altijd mee blijven doorgaan. We moeten ook aan onze kinderen en kleinkinderen denken.” De regering is er volgens Geneviève alleen maar ten gunste van het grootkapitaal. „We hebben tenslotte in 1789 niet voor niets een revolutie gehad, nietwaar”, roept de strijdbare dame ferm, terwijl ze wijst naar het grote beeld ter ere van de Franse revolutie dat midden op het plein van de Republiek staat.

Illusies dat haar stem enige invloed zal hebben, maakt Geneviève zich niet. „We worden sowieso gepakt. De regering heeft lak aan ons. Het zijn egoïsten.” Over de gevolgen van een Frans nee maakt ze zich niet druk. „We zullen wel zien.”

Bij de ingang van het metrostation staat een Fransman van Afrikaanse afkomst die het liefst anoniem wil blijven. Wat hij gaat stemmen zondag? „Non, non, non.” Omstandig legt hij uit dat de aanvaarding van de grondwet slecht is voor de economie, omdat er dan veel immigranten komen die de baantjes inpikken. „Laat me een voorbeeld geven: jij bent mijn baas en ik verdien 2000 euro per maand. Dan komt er een immigrant je kamer binnen die zegt: ik doe het voor minder. Dan vlieg ik eruit, ik weet het zeker.” Hij gebaart breed: „Het is allemaal kapitalisme.”

„Het proces van Europese eenwording is lang voorbereid. Het zou ontzettend jammer zijn om nu al het werk ongedaan te maken door nee te stemmen”, zegt Suzanne Baille (55). „De tegenstanders van de grondwet zijn bang voor het verlies van banen, omdat bedrijven nu naar goedkope landen in Oost-Europa verhuizen. Door nee te stemmen, verander je daaraan echter niets. Bovendien beginnen ze daar nu pas over, terwijl dat proces al jarenlang aan de gang is.” De verkoopster in een krantenkiosk is van mening dat de kiezers de huidige politieke problemen in Frankrijk vermengen met het concept van een verenigd Europa. „Driekwart begrijpt sowieso niet waar het referendum over gaat.”

Een technisch medewerker van het openbaar vervoer in Parijs, die niet met naam en toenaam in de krant wil, is het allemaal om het even. Hij blijft zondag thuis. „Ik heb maling aan de politiek. De overheid doet toch precies wat ze zelf wil. Dat is altijd al zo geweest en dat zal altijd zo blijven.”

„Zo slecht hebben we het hier niet”, vervolgt de dertiger. Voor hem is dat echter geen reden om te gaan stemmen. „We zijn toch al deel van Europa. Daarin verandert toch niets. Bovendien heb ik er geen verstand van.”

Wie er ook niets van heeft begrepen is de 45-jarige Myriam, die van een kopje koffie zit te genieten tegenover het Palais de Justice in hartje Parijs. „Alle Fransen hebben een brochure over de Europese grondwet toegestuurd gekregen. Ik heb slechts één bladzijde gelezen, daarna heb ik het verhaal terzijde gelegd. Veel te moeilijk. Zelfs politici begrijpen niet waarom het gaat. Als ik een president kies, weet ik op wie ik stem. Een gezicht bevalt me wel of niet. Bij het referendum van zondag kan dat niet.”

Het onbegrip is voor de schoonmaakster geen reden om thuis te blijven. „Ik ga tegen stemmen. Als je het niet weet, kun je beter nee zeggen. Door weg te blijven, steun je indirect toch het jakamp”, is haar opvatting. Of een overwinning van de neestemmers geen ernstige gevolgen voor Frankrijk heeft? „Dat zou ik niet weten. Ik begrijp er immers niets van!”

De invoering van de euro in 2002 lijkt ook een reden om nee te gaan stemmen. „Sindsdien is het leven veel duurder geworden.” Terwijl ze de kassabon op haar tafel erbij pakt, roept ze uit: „Moet je kijken: 2,20 euro voor een kop koffie. Dat is ongeveer 14 Franse franc.” Hoe hoog dat bedrag voor de komst van de euro was, weet ze niet precies meer. „Dat ben ik al vergeten; 7 of 8 franc misschien. Maar zeker geen 14!”

Als Myriam heeft afgerekend, bekijkt ze het wisselgeld nog eens goed. „De landen in Europa verliezen hun identiteit”, sombert ze. „Een valuta is toch iets eigens van een land.” Om daar even later aan toe te voegen: „Ik zou graag een afbeelding van paus Johannes Paulus II op de euro zien. Dat was een goed mens.”