De Europese grondwet doet niets aan „voor ons dierbare gebieden, zoals euthanasie en drugs”, verzekerde PvdA-leider Bos zijn achterban op 1 mei. Hij heeft gelijk, tot teleurstelling van de tegenstanders van het Nederlandse beleid op die punten.

De EU krijgt door de constitutie wel meer bevoegdheden op het gebied van volksgezondheid en strafrecht. Zo mag de Unie maatregelen nemen om ziekten te voorkomen en ernstige, grensoverschrijdende epidemieën te bestrijden. Over abortus en euthanasie zwijgt de grondwet echter, ook in de passages over strafrecht.

Daarin staat dat de Europese samenwerking flink uitbreidt op het gebied van zware grensoverschrijdende criminaliteit. Daaronder vallen terrorisme, mensen- en wapenhandel, maar ook drugshandel. Besluitvorming over deze onderwerpen hoeft voortaan niet meer te gebeuren met eenparigheid van stemmen. Een ruime meerderheid volstaat.

De kans bestaat dat andere Europese landen zich gaan bemoeien met het Nederlandse softdrugsbeleid. In dat geval kan ons land teruggrijpen op een ’redmiddel’: de noodremprocedure. Als een EU-lidstaat vindt dat Europese wetgeving ingaat tegen fundamentele aspecten van zijn nationale strafrechtstelsel, kan het land de gewraakte wet voorleggen aan de Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders.

Op een EU-top buigen die zich dan over de vraag wat er met het wetsvoorstel moet gebeuren. Voor een besluit is unanimiteit vereist. Als het Nederlandse softdrugsbeleid dus door een Europese wet onder vuur komt, kan ons land op het laatste moment daarover zijn veto uitspreken.

Deel drie van de grondwet beschrijft ook dat de Europese samenwerking op asielgebied wordt uitgebreid. Zo moet er een gemeenschappelijke asielprocedure komen. De buitengrenzen van de EU krijgen daarnaast betere bewaking. De Unie is van plan een gezamenlijk immigratiebeleid op te stellen. Dat moet mensensmokkel en vrouwenhandel tegengaan.

Tegenstanders van de grondwet zijn bang dat de constitutie ertoe leidt dat mensen uit arme EU-landen massaal naar de rijke lidstaten verhuizen om daar een uitkering te gaan trekken. De grondwet regelt namelijk dat alle EU-burgers na enkele jaren verblijf in een andere EU-lidstaat recht hebben op plaatselijke sociale zekerheid. Een belangrijk argument voor met name weekblad Elsevier om te pleiten voor een stem tegen de constitutie. „De Nederlandse verzorgingsstaat komt indirect onder druk te staan”, aldus het opinieblad.

Volgens voorstanders zal het zo’n vaart niet lopen. De grenzen tussen EU-lidstaten zijn grotendeels al opgeheven met het Verdrag van Schengen. Ook mag ieder land zelf bepalen hoeveel onderdanen uit derde landen het toelaat.

Net als in de NAVO moeten alle EU-landen elkaar voortaan bijstaan in het geval dat zij worden aangevallen. De grondwet regelt verder in de „solidariteitsclausule” dat lidstaten elkaar moeten helpen wanneer een ander wordt getroffen door bijvoorbeeld terrorisme of een natuurramp.

Kleine groepen EU-lidstaten mogen door de nieuwe grondwet ook vaker nauwer gaan samenwerken. Deze zogenoemde kopgroepen lopen dan vooruit op de andere EU-lidstaten, die geen zin hebben in of niet in staat zijn tot verdergaande samenwerking. Tegenstanders van de grondwet vrezen dat deze kopgroepen de centralisatie van Europa zullen aanjagen.

Bij het opstellen van beleid moet de EU rekening houden met dierenwelzijn, stelt de grondwet, „onder eerbiediging van nationale gebruiken, met name met betrekking tot godsdienstige riten, culturele tradities en regionaal erfgoed.” Dat klinkt mooi, vindt het Comité Grondwet Nee, maar dat is het niet. „Stierenvechten, ganzen met een trechter volproppen tot de dood er op volgt, het mag allemaal als het maar in een folkloristische context gebeurt.”

voetnoot (u17(Dit artikel is het vijfde deel in een serie. Volgende week woensdag komt deel IV van de grondwet aan de orde.