„De opvoeding van de kinderen is een belangrijke staatsburgerlijke taak van de ouders, die daarvoor erkenning en waardering van de staat en maatschappij ontvangen”, zo stond in paragraaf 42 van het familiewetboek van de DDR. Als echter de opvoeding niet voldeed aan de eisen van de socialistische staat, dan greep de jeugdhulp in om een opvoeding in de zin van de communistische partij te garanderen.

Wanneer schoot een moeder tekort en liet de Oost-Duitse overheid zich gelden? Dat gebeurde als iemand zich „asociaal” gedroeg of „onbetrouwbaar” was. In zulke gevallen kon iemand het zorgrecht worden afgenomen. Een burger was in de optiek van de communistische overheid asociaal of onbetrouwbaar als hij of zij bijvoorbeeld een verzoek indiende om naar een land in het „kapitalistische Westen” te mogen reizen of als iemand probeerde te vluchten uit het „communistische arbeidersparadijs”.

Schrijnend

Ook alleenstaande moeders zonder een geregeld inkomen of ouders die zich stoorden aan de regels in de DDR en daar tegenin gingen, kregen te horen dat ze tekortschoten en konden hun kinderen verliezen. Die kwamen dan in een tehuis of pleeggezin terecht. Waren ze daar goed af? Tussen 1949 en 1990 groeide een half miljoen kinderen in Oost-Duitse tehuizen op. Uit een studie van de universiteit van Leipzig uit 2023 blijkt dat bijna 70 procent van die kinderen fysiek is mishandeld.

Bijzonder schrijnend zijn de gevallen van alleenstaande vrouwen die in een kliniek bevielen en van wie het kind verdween. Martina Melding is zo iemand. Zij vertelde ruim een jaar geleden tegenover de regionale krant de Oranienburger Generalanzeiger dat zij in juni 1972 beviel van een gezonde dochter. De volgende dag kreeg ze te horen dat haar kind wegens ademhalingsproblemen naar het ziekenhuis in Henningsdorf was overgebracht en daar was gestorven.

Dertig jaar na de val van de Muur wordt het lot van de gestolen kinderen van de DDR eindelijk systematisch onderzocht

Melding is ervan overtuigd dat ze is bedrogen. „Mijn dochter heeft normaal gehuild en geschreeuwd.” Toen ze hoorde dat haar dochter was gestorven, diende ze een verzoek in om haar kind nog één keer te mogen zien, maar dat werd geweigerd. Ze kreeg ook geen informatie over wat er met haar kind is gebeurd, of ze begraven werd en waar.

Nu is Melding nog altijd op zoek naar haar dochter. Via diverse organisaties die zich met de problematiek bezighouden, probeert ze meer te weten te komen. In Duitsland zijn dat onder andere de “Vereniging voor de opheldering van DDR-onrecht en onopgehelderde zuigelingensterfte” en de stichting “Gestolen kinderen van de DDR”.

Kinderdieven

Ook de Duitse regering neemt de verhalen serieus en heeft een onderzoek naar de zaak ingesteld. Het blijkt dat de meeste vrouwen geen afscheid van hun kind konden nemen. Verschillende moeders hebben net als Melding hun gestorven baby niet eens meer kunnen zien. Vaak werd het gestorven kindje anoniem bijgezet. Een graf om te bezoeken is er niet.

De papieren van de klinieken en ziekenhuizen zitten vol tegenstrijdigheden: het geboortewicht van de baby wijkt af van het gewicht nadat het is gestorven. Op het ene formulier gaat het om een jongen, op het andere om een meisje.

De regering in Duitsland houdt zich overigens nog niet zo heel lang bezig met de kwestie van de gestolen kinderen. In het in 1990 gesloten verenigingsverdrag worden de gedwongen adopties niet als politiek onrecht erkend. Om die reden hebben zij die in de DDR voor de misstanden verantwoordelijk waren formeel de wet niet overtreden en kunnen ze niet worden vervolgd.

Dertig jaar na de val van de Muur wordt het lot van de gestolen kinderen van de DDR nu eindelijk systematisch onderzocht. Historici en slachtoffers willen dat de onderste steen bovenkomt. Het dagblad Die Tagespost schrijft dat ondanks alle obstakels vaders en moeders die van hun kind zijn gescheiden mogen hopen dat ze gehoord zullen worden. „En, dat de verantwoordelijken in de geschiedenisboeken benoemd zullen worden wat ze waren: kinderdieven in opdracht van een socialistisch regime.”