Vorige week lekte uit dat landbouwminister Femke Wiersma 1800 boerenbedrijven in de buurt van kwetsbare natuur wil laten innoveren, extensiveren (minder dieren houden), verplaatsen of stoppen. Dit voorstel ligt op tafel bij de ministeriële commissie, die onder leiding van premier Dick Schoof een uitweg zoekt uit de stikstofproblematiek. De beoogde maatregelen gaan over agrarische bedrijven binnen 250 meter van Natura 2000-gebieden, waaronder de Peel en de Veluwe. In deze bufferzones zou een strengere stikstofnorm gaan gelden.

Twee provincies lopen met een dergelijke zonering voorop: Zuid-Holland en Gelderland. In Zuid-Holland is dit al het meest concreet. Tot schrik van boeren, bleek deze week tijdens een hoorzitting van de Provinciale Staten in Den Haag.

Spook

„Er lijkt wel een spook in dit provinciehuis te huizen, zonder gevoel voor de menselijke maat en met minachting voor alles wat er al op de boerenerven gebeurt”, zei John van der Salm woensdag tegen de Statenleden van Zuid-Holland. De melkveehouder uit Woubrugge vertegenwoordigt twee groepen boeren die zich sterk maken voor natuur en landschap en samen enkele honderden leden tellen.

Het nieuwe stikstofplan van de provincie, de Samenhangende Aanpak Natuurherstel en Economie (SANE, zie kader ”Plan Zuid-Holland”), zit volgens Van der Salm vol tegenstrijdigheden, bevat „onacceptabele” maatregelen en doorkruist lopende gebiedsprocessen. Een voorbeeld is volgens hem het opkopen van grond door de provincie. Dat drijft de grondprijs op en zit daarmee de extensivering van de melkveehouderij in de weg, terwijl het plan die juist wil stimuleren.

Wethouder Jan Lock van Molenlanden sprak in namens zes gemeenten, die samen driekwart van het weidegebied in Zuid-Holland beslaan. Hij vindt dat het provincieplan dienend moet zijn aan de lokale gebiedsprocessen, in plaats van andersom. In een gebiedsproces werken overheid, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers samen aan opgaven voor natuur, stikstof, water en klimaat. Bufferzones rondom kwetsbare natuur, waar de veehouderij moet krimpen, ziet Lock niet zitten. „Voor je het weet verdwijnt de landbouw uit die gebieden en verliezen onze gemeenten hun karakter.”

Ronduit verontwaardigd is Lock over een persbericht dat Zuid-Holland over SANE de wereld instuurde. „Dat noemt de melkveehouderij in de provincie marginaal. Welke buitenlander heeft dat opgeschreven? Bij ons is die sector niet marginaal, maar de crux en de identiteit van het gebied.”

Ook zou volgens het rapport de ammoniakuitstoot door de veehouderij de laatste tien jaar nauwelijks verminderd zijn. Volgens Lock is dat in de Alblasserwaard en de Krimpenerwaard wel degelijk gebeurd. „Dat dit niet wordt erkend, roept wantrouwen op.”

Gerrit Boer uit Stolwijk heeft het plan SANE „met afgrijzen” gelezen. „Dit rapport probeert de agrarische sector uit te hollen en gezinsbedrijven te laten stoppen”, vindt de melkveehouder. „Er wordt geaasd op stikstofruimte uit de landbouw ten bate van de industrie en de natuur.” Boer vindt onder meer dat de veehouderij juist gewaardeerd moet worden, omdat groeiend gras stikstof en het broeikasgas CO₂ vastlegt.

Kritisch is Boer ook op het plan van de provincie om het grondwaterpeil in veenweidegebieden te verhogen, omdat veen bij uitdrogen oxideert, een proces waarbij CO₂ vrijkomt. Uit de Krimpenerwaard zal bij peilverhoging alleen maar meer water weg zijgen naar de meters lager gelegen Zuidplaspolder, stelt Boer. In de Krimpenerwaard zelf is de bodemdaling bij het huidige grondwaterpeil volgens hem heel gering. „En we weten niet eens welk aandeel oxidatie daarin heeft. Dat zou je toch eerst moeten weten”, vindt hij.

Boerenorganisatie LTO Noord vindt dat de provincie „paniekvoetbal” speelt en onder druk van de industrie „weer de veehouderij, hoe schaars inmiddels ook in Zuid-Holland, op het hakblok legt”.

Ook stelt LTO, evenals de genoemde zes gemeenten, dat „goed lopende gebiedsprocessen” dreigen vast te lopen door maatregelen die de provincie op voorhand wil opleggen.

Andere sectoren zijn positief over SANE. Vertegenwoordigers van onder meer de Natuur en Milieufederatie, werkgeversorganisatie VNO-NCW West, Havenbedrijf Rotterdam en ondernemersvereniging Deltalinqs noemden het woensdag „een moedige en noodzakelijke stap om van het stikstofslot te komen”.

Gelderland

Gelderland maakte woensdag bekend op vier plekken de vergunningverlening voor nieuwe activiteiten waarbij extra stikstof vrijkomt, anderhalf jaar stil te leggen. De Gelderse Staten stemden daar later op de dag mee in. Het gaat om zones van 500 meter in de buurt van de Veluwe en drie landgoederen bij Winterswijk.

Deze maatregel raakt niet alleen de landbouw, maar ook de woningbouw, recreatie en industrie. Uitzonderingen gelden voor zaken van „groot openbaar belang”, zoals dijkversterkingen, defensie en verkeersveiligheid.

De bevriezing van de vergunningverlening moet de stikstofuitstoot rondom kwetsbare natuur alvast verminderen, totdat strengere plannen voor de bufferzones zijn uitgewerkt.

Maatregelen waar Gelderland naar kijkt zijn onder meer het aanjagen van innovatie, agrarisch natuurbeheer, extensiveren en stoppersregelingen voor boeren.

Door de tijdelijke stop komt volgens gedeputeerde Ans Mol de bouw van zo’n 1500 woningen in de nu aangewezen zones in de knel. Zo’n 6000 andere huizen kunnen volgens haar wel nog gebouwd worden, omdat die qua procedures al in een verder gevorderd stadium zitten.

Mol zei dat de maatregelen pijn doen in de zones, maar dat die noodzakelijk zijn om de vergunningverlening op gang te krijgen. „Hiermee zorgen we ervoor dat 92.000 woningen elders wél gebouwd kunnen worden.” Na vragen van PvdA en D66 zegde ze toe met gemeenten te willen kijken hoe de circa 1500 woningen in de stikstofzones toch gebouwd kunnen worden.