Het burgerschapsonderwijs op Nederlandse scholen laat te wensen over. Dat concludeert de onderwijsinspectie in het woensdag verschenen rapport ”De Staat van het Onderwijs 2025”. In het afgelopen schooljaar voerde de inspectie zogeheten steekproefonderzoeken uit op ruim 600 scholen. De inspecteurs bekeken onder meer of scholen burgerschap goed vormgeven.

Op meer dan de helft van de onderzochte basisscholen en middelbare scholen blijkt dat niet het geval. Van de basisscholen kreeg 57 procent een zogeheten herstelopdracht, van de middelbare scholen 62 procent en van de scholen voor speciaal onderwijs 55 procent. De inspectie geeft een herstelopdracht als onderwijsinstellingen niet voldoen aan de wettelijke eisen.

Levensbeschouwing

Scholen die een herstelopdracht krijgen, besteden over het algemeen wel aandacht aan burgerschap, maar doen dat niet op de goede manier. De inspectie constateert bijvoorbeeld dat leraren burgerschapsonderwijs vaak aanbieden in combinatie met andere vakken, zoals geschiedenis, aardrijkskunde, godsdienst of levensbeschouwing. Daarnaast organiseren onderwijsinstellingen projectweken, nodigen ze gastsprekers uit of regelen ze excursies.

Vaak ontbreken echter concrete leerdoelen en een duidelijke, doordachte opbouw van het onderwijsprogramma. De inspecteurs wijzen erop dat in het verleden lang is gewerkt met losse activiteiten die „vaak waren ingegeven door een globaal idee van waar het bij burgerschap om ging”. Dat patroon blijkt hardnekkig, aldus de inspectie.

Het rapport wijst op eerder internationaal onderzoek dat laat zien dat de burgerschapskennis van Nederlandse middelbarescholieren lager is dan die van hun leeftijdgenoten uit vergelijkbare landen. Zo heeft 1 op de 7 leerlingen onvoldoende kennis van „basale begrippen, zoals ieders gelijkheid voor de wet of waarom het in een democratie belangrijk is dat men anoniem kan stemmen”. De inspectie maakt zich daarover zorgen. „Zeker in een tijd waarin de democratie wereldwijd onder druk staat en conflicten via sociale media met grote snelheid in de klas en de collegezaal belanden, is het nodig dat onze jongeren weerbaar zijn”, zegt inspecteur-generaal Alida Oppers.

Identiteit

Het is goed dat de overheid burgerschap faciliteert, en tegelijkertijd niet meer doet dan dat, reageren de reformatorische onderwijsorganisaties VGS en VBSO desgevraagd. „Juist het werk maken van burgerschap is aan de school zelf, met haar eigen identiteit, in de eigen context. Royale afstand van de overheid ten aanzien van de invulling van het burgerschapsonderwijs is op z’n plaats.”