Dat schrijft de onderwijsinspectie in “De Staat van het Onderwijs 2024”, haar jaarlijkse rapport, dat woensdag werd gepresenteerd. Al jaren hamert de inspectie erop dat de achteruitgang in basisvaardigheden tegengegaan moet worden. Toch beheersen steeds minder leerlingen en studenten taal, rekenen en burgerschap voldoende.

Het onderwijs verkeert al jaren in zwaar weer, stelt de inspectie, en „de tijd van vrijblijvendheid is ruimschoots verstreken”. De leesvaardigheid blijft dalen, zowel in het basis- als het voortgezet onderwijs. Bij rekenen of wiskunde en burgerschap is het beeld niet veel beter.

Naast de blijvende achteruitgang van basisvaardigheden toont de inspectie zich in het rapport bezorgd over het „schrijnende tekort” aan leraren en schoolleiders. De prognose is dat deze tekorten op de lange termijn eerder zullen groeien dan afnemen. Hierdoor staat de onderwijskwaliteit onder druk, schrijft de inspectie.

Steekproeven

De zorgen over de basisvaardigheden en het personeelstekort leven al jaren. Nieuw dit jaar is dat de inspectie steekproeven heeft gedaan naar de onderwijskwaliteit. Daarbij werd op 225 scholen gekeken naar leerresultaten, pedagogisch-didactisch handelen van docenten en veiligheid. Hoewel het onderzoek nog niet volledig is afgerond, zijn de eerste resultaten „zorgwekkend”. Ruim 20 procent van de onderzochte scholen werd door de inspectie als onvoldoende beoordeeld.

In dat oordeel zijn de basisvaardigheden nog niet meegenomen. De inspectie verwacht daarom dat het aandeel scholen dat onvoldoende of zeer zwak scoort verder stijgt wanneer de basisvaardigheden wel meegewogen worden.

Het overgrote deel van de onderzochte scholen kreeg van de inspectie een of meer herstelopdrachten voor de basisvaardigheden. De inspectie geeft zo’n opdracht als niet voldaan wordt aan de wet. Dit gold voor 74 procent van de basisscholen en 88 procent van de middelbare scholen.

Een andere bevinding uit het rapport is dat de verschillen tussen scholen te groot zijn. Waar de ene school bijna alle leerlingen het streefniveau voor taal en rekenen laat behalen, lukt dit bij een andere school bij minder dan de helft. De inspectie ziet naar eigen zeggen te weinig dat scholen van elkaar leren, terwijl dat wel zou moeten.

„Het is een somber beeld, maar we kunnen het tij keren”, schrijft waarnemend inspecteur-generaal Ria Westendorp in een voorwoord bij het rapport. Daarvoor moeten politiek, besturen, schoolleiding en docenten regie nemen en bepalen „hoe goed onderwijs eruit moet zien”. Om verandering op gang te brengen, is „samenwerken, professionaliseren en focus aanbrengen” nodig. De aanpak van het personeelstekort is daarbij „een cruciale randvoorwaarde”.

De reformatorische scholenorganisaties VGS en VBSO benadrukken in een reactie op het rapport dat de aanbevelingen van de inspectie „vragen om ruimte en vertrouwen dat scholen hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen”. Zij roepen de minister op „niet met nog meer sturing en eisen te komen”.

Volgens Arno Bronkhorst, bestuurder van de VBSO, zit de waarde van reformatorisch onderwijs „niet alleen in meetbare resultaten, maar evengoed in de vormende functie van het onderwijs op grond van Gods Woord en de belijdenisgeschriften. Dit neemt niet weg dat identiteit hand in hand moet gaan met kwaliteit.”