„Het vonnis dat alles op zijn kop zet”, „schokgolf” en „politieke aardbeving”. Die termen gaven Franse media dinsdagochtend aan de veroordeling van Le Pen, leider van het uiterst rechtse Rassemblement National (RN). De politica gebruikte tussen 2004 en 2016 geld, bedoeld om assistenten in het Europees Parlement te betalen, voor partijmedewerkers in Frankrijk.

De straf die ze opgelegd kreeg, is niet mals: een boete van 100.000 euro, een enkelband en vijf jaar uitsluiting van verkiezingsdeelname. Een hard gelag voor Le Pen, die er geen geheim van maakte de presidentsverkiezingen van 2027 te willen winnen.

Voor de aan de Universiteit van Amsterdam verbonden Niek Pas kwam het oordeel niet als een verrassing. „Dat dit eruit zou rollen was al een tijdje min of meer duidelijk. De wet geldt simpelweg voor iedereen.”

Het vonnis is volgens u juridisch houdbaar?

„Absoluut. Het oordeel is uiterst zorgvuldig geveld op basis van een tekst uit 2016, de zogenaamde Sapin II-wet. Die omvat dat politici die voor fraude worden veroordeeld, zich met onmiddellijke ingang niet meer verkiesbaar mogen stellen. Ironisch genoeg was Le Pen destijds zelf pleitbezorger van de wet. Een beslissing die zich nu tegen haar keert.”

Hoe uitzonderlijk is de veroordeling?

„Mensen die in Frankrijk de perken te buiten gaan, worden aangepakt. Dat geldt ook voor hooggeplaatste politici. Medestanders van Le Pen willen wel doen voorkomen dat de politica de enige is, maar dat is niet het geval.

Zo kreeg oud-president Nicolas Sarkozy vorig jaar een gevangenisstraf omdat hij buitensporig veel geld had uitgegeven bij zijn verkiezingscampagne van 2012. En in 2011 werd oud-president Jacques Chirac veroordeeld tot een gevangenisstraf. Als burgemeester van Parijs zou hij in de jaren negentig met geld uit de gemeentekas partijmedewerkers hebben uitbetaald.

In 2004 werd de Republikein en voormalige premier van Frankrijk Alain Juppé eveneens veroordeeld tot een gevangenisstraf en mocht zich bovendien tien jaar niet verkiesbaar stellen voor politieke functies.

De zaak-Le Pen is opzienbarend, maar dus zeker niet uniek. Wel is het zo dat haar proces een prangend geval is, omdat ze op dit moment politiek actief is en aan de presidentsverkiezingen zou meedoen.”

De Amerikaanse president Donald Trump vergeleek de juridische strijd met zijn eigen strafzaken. Wat vindt u daarvan?

„Het verbaast me niet. Le Pen en Trump bagatelliseren beiden hun misdaden en stellen de rechtsstaat ter discussie. Overigens gebeurt dat breder. Zo sprak de voormalige Italiaanse premier Silvio Berlusconi in het verleden over „rode rechters” en PVV-leider Geert Wilders een aantal jaar geleden over „laffe rechters”. Dat is uitermate kwalijk.”

Wat betekent de uitsluiting voor RN?

„Het is ongetwijfeld een grote klap voor de partij. Wel moeten we het hoger beroep afwachten. Het hof in Parijs dat zich daarover moet buigen, verwacht in de zomer van 2026 een oordeel te kunnen vellen. Dat betekent dat de procedure afgehandeld kan zijn voordat de presidentsverkiezingen plaatsvinden.

Hoe dan ook komt het oordeel hard aan. De komende tijd zal uitwijzen of de gelederen gesloten blijven of dat er breuklijnen in de partij ontstaan. Ondenkbaar is dat niet, aangezien er binnen RN verschillende richtingen zijn. De harde kern is in alle staten, maar het merendeel van de kiezers blijft liever onder de radar.”

Welke reactie roept de uitspraak in de rest van het land op?

„Uit een maandag gehouden peiling van de krant Le Figaro blijkt dat 65 procent van de Fransen „niet geschokt” is door de beslissing en een kleine meerderheid van 54 procent zelfs van mening is dat Le Pen „behandeld is zoals elke andere persoon die onderworpen is aan de wet”. Daaruit blijkt gelukkig dat –ondanks de kritiek van de twee politieke flanken– de Franse rechtsstaat heel solide is.”