Snorrend kiest een drone loodrecht het luchtruim op de voormalige vliegbasis De Peel. Het onbemande toestel scheert hoog over het terrein van de Luitenant-generaal Bestkazerne in Vredepeel, op de grens van Brabant en Limburg_._ Gevoelige radarsystemen, sensoren en camera’s volgen het toestel op de voet. Een operator richt een lijvig elektronisch geweer op de quadcopter en dwingt die te landen door verstoring van de software. Dreiging uitgeschakeld. Missie geslaagd.

De oefening Joint Project Optic Windmill 2025 met een oppervlakte van 10.000 vierkante meter vindt plaats onder strenge veiligheidsmaatregelen. Bezoekers moeten smartphone, smartwatch en laptop achterlaten. De Russen luisteren mee met de grootste luchtverdedigingsoefening van Europa.

Pakweg duizend militairen uit vijftien landen oefenen anderhalve week in Vredepeel voor de geïntegreerde lucht- en raketverdediging van de NAVO. Links staat een Nasams, luchtafweer voor de korte afstand. Rechts prijkt een Patriot voor de middellange afstand. Naast de voormalige taxibaan is een compleet kamp uit de grond gestampt. In witte beurstenten.

Agressie

De NAVO ziet zich door de toenemende agressie van Rusland geplaatst voor uiteenlopende dreiging vanuit de lucht. Kleine en grote drones, raketten in alle soorten en maten, gevechtshelikopters en jachtvliegtuigen. Het bondgenootschap moet voorbereid zijn op elke soort dreiging. Vooral ook tegen zwermen drones.

Een forse klus na dik drie decennia bezuinigingen op de legers in NAVO-landen. „We hebben de krijgsmacht redelijk verwaarloosd”, zegt brigadegeneraal Peter Gielen op de zwaarbeveiligde zone van de Bestkazerne. De NAVO-landen beschikken daardoor nog maar over amper 6 procent van de benodigde lucht- en raketverdediging om zichzelf te beschermen, blijkt uit rapportages van de alliantie.

NAVO-landen werken met een gelaagde luchtverdediging. Verschillend in hoogte en diepte én afgestemd op de snelheid waarmee de dreiging zich aandient. Voor elke situatie een systeem. „Het doel van deze oefening is het juiste middel tegen de juiste dreiging in te zetten”, legt luitenant-kolonel Rob Olthoff uit. Het detecteren, onderscheiden en volgen van drones en raketten is een heidens karwei. „Je wilt niet een dure Patriotraket afschieten op een goedkope drone.”

Effectieve samenwerking tussen NAVO-bondgenoten met totaal verschillende defensiesystemen is broodnodig. „Om met elkaar te communiceren, moeten we de uiteenlopende systemen eerst op een goede manier aan elkaar knopen.” Daarom zet Vredepeel dik 300 computers en 400 beeldschermen in, verbonden met 6 kilometer kabel. Een oefening achter de schermen. Heeft de training daarmee het karakter van één grote computergame? „Nee”, benadrukt overste Olthoff. „Daar is de dreiging te groot en te serieus voor.”

Golfoorlog

De Duits-Nederlandse oefening is dertig jaar geleden opgezet. Aanleiding waren problemen met de luchtverdediging voor Israël tijdens de Eerste Golfoorlog (1990-1991). Nederland, Duitsland en de VS stuurden elk een Patriot naar Israël, maar de drie systemen konden door verschillende software niet samenwerken.

De gedachte na afloop was: dit nooit weer. „Daarom hebben we achter op een bierviltje een plan uitgedacht”, zegt generaal Gielen. „Hoe gaan we dit oplossen?” Sindsdien komen ongeveer elke twee jaar luchtverdedigers uit alle hoeken en gaten van het NAVO-gebied naar Vredepeel.

De oorlog in Oekraïne trekt zijn sporen in Limburg. Polen stuurt dit jaar bijvoorbeeld alleen militairen, legt Olthoff uit. „De Polen kunnen het zich door de dreiging van de Russen op dit moment niet veroorloven om hun luchtafweersystemen naar Vredepeel te sturen.”

De internationale oefening maakt tegelijkertijd ook gebruik van de oorlogservaring die Oekraïne opdoet in de oorlog tegen de Russen. „Zij leren heel belangrijke lessen die wij direct inzetten in de oefening.” Over de manier waarop kan Olthoff niets zeggen.

Nieuwe lidstaten

De nieuwe NAVO-lidstaten Zweden en Finland melden zich voor het eerst in Vredepeel. „Het is cruciaal dat zij deelnemen aan de verdediging van Europa. Zweden en Finland kunnen de dreiging in een groot gebied wegnemen.” Oekraïne is daarentegen geen deelnemer. „Dit is een NAVO-oefening en Oekraïne is geen NAVO-lid.”

De Verenigde Staten sturen slechts een handjevol militairen. Heeft de beperkte Amerikaanse deelname te maken met de terugtrekkende beweging van president Donald Trump uit Europa? „Nee”, zegt overste Olthoff.  „De omvang van de Amerikaanse deelname wisselt van tijd tot tijd”.

Zorgen over het vertrek van Amerikaanse troepen maken Gielen en Olthoff zich niet direct. Ook niet nu Trump dreigt de hoogste generaal van de NAVO terug te trekken? „Nee, Trump schudt de zaken op. Maar ik denk niet dat ze vertrekken uit Europa”, vermoedt Olthoff. „De Amerikanen zijn er nog gewoon”, vult Gielen aan. „We gaan ervan uit dat we met de Amerikanen blijven samenwerken.” En als ze zich wel terugtrekken? „Dan hebben we een nieuwe werkelijkheid. Dan is het wat het is.”

Burgers

De krijgsmacht heeft behoefte aan meer luchtverdediging, benadrukt Olthoff. Maar ook aan informatiesystemen om burgers te waarschuwen voor vijandelijke raketten en drones. „We kunnen niet alles tegenhouden. Er zullen altijd raketten door de verdediging komen. Dan wil je burgers informeren dat ze de schuilkelders moeten opzoeken. Of van straat gaan, want zoveel bunkers hebben we helaas niet.” Voor het eerst in dertig jaar neemt de Zivilschutz, de Duitse burgerbescherming, deel aan de internationale oefening in Limburg. „We kunnen op dit vlak nog veel van de Duitsers leren.”