In een gezamenlijke verklaring roepen de 27 EU-leiders op tot „versnelling van het werk om de Europese defensieparaatheid de komende vijf jaar aanzienlijk op te voeren”. Die deadline van 2030 is niet lukraak gekozen. Geheime diensten in EU-lidstaten hebben informatie waaruit zou blijken dat Rusland binnen drie tot vijf jaar voldoende op sterkte is om een EU-lidstaat binnen te vallen. Haast is dus geboden.

De EU-leiders trokken donderdag geen conclusie over de wijze van financiering, maar willen een verdere uitwerking van de financieringsopties. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen wil dat EU-lidstaten de komende vier jaar 800 miljard euro extra in defensie investeren. Met versoepeling van de begrotingsregels kan volgens Von der Leyen 650 miljard euro worden losgepeuterd. Daarnaast wil Brussel 150 miljard euro aan leningen aan lidstaten verstrekken, zodat zij materieel kunnen inkopen of produceren.

Boekhoudmentaliteit

De Commissie sluit niet uit dat er op termijn meer geld nodig is. Alle opties liggen daarbij op tafel, inclusief gezamenlijke leningen. Nederland is daarop tegen. Premier Dick Schoof hamerde donderdag op financiële stabiliteit en „schuldhoudbaarheid”. Hij vulde echter aan dat hij geen „boekhoudmentaliteit” wil hebben.

De EU-leiders moeten nu in eigen land groen licht krijgen voor de herbewapeningsplannen. De Nederlandse financiële bijdrage aan de 800 miljard euro die de EU de komende vier jaar in defensie wil investeren, wordt eerst in het kabinet en daarna –over drie tot vier weken– bij de voorjaarsnota besproken. Of Den Haag extra defensie-uitgaven gaat regelen via bezuinigingen of schulden, wil Schoof nog niet zeggen.

Baltische landen willen het meest voortvarend te werk gaan om van de EU een geloofwaardige defensiemacht te maken. Niet alleen opperen de landen een financieringsmix van leningen en giften. Ze willen ook dat Oekraïne tegen 2030 lid wordt van de EU. Dat zou een extra bescherming zijn tegen een aanval van Moskou.

Europese landen werken aan een plan om binnen tien jaar de rol van de VS binnen de NAVO over te kunnen nemen

Trump

Wereldschokkende beslissingen werden donderdag niet genomen. Maar de conclusies weerspiegelen wel de koerswijziging die zich in rap tempo in Europa voltrekt. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Scandinavische landen werken aan een plan om binnen vijf tot tien jaar de rol van de VS binnen de NAVO over te nemen, schrijft de Britse zakenkrant Financial Times. Op die manier willen ze voorkomen dat binnen het bondgenootschap chaos ontstaat als de VS zich plotseling terugtrekken.

De VS geven momenteel meer geld uit aan defensie dan alle andere NAVO-lidstaten bij elkaar en hebben 80.000 militairen in Europa gestationeerd. Maar sinds het aantreden van president Donald Trump is twijfel ontstaan over de betrouwbaarheid van de VS. Europese landen voeren nu nog „informele, maar gestructureerde” gesprekken, maar het doel is dat er bij de NAVO-top in Den Haag deze zomer een concreet plan ligt voor het verhogen van de Europese defensie-uitgaven en het opbouwen van de militaire capaciteiten.

Ook vanuit de NAVO zelf is er de vraag aan Europese bondgenoten en Canada om de wapenvoorraden de komende jaren met 30 procent te vergroten, aldus een hoge NAVO-functionaris donderdag. De bondgenoten bespreken momenteel nieuwe doelstellingen voor de militaire capaciteiten van de NAVO. In juni wordt door de ministers van Defensie van de NAVO-landen een beslissing genomen.

Volgens de NAVO-functionaris duurt het implementeren van de nieuwe doelen 5 tot 15 jaar. Overigens schatten deskundigen in dat het nog jaren duurt voordat Europese landen in staat zijn de rol van de VS in Europa over te nemen. Ook zou Europa niet zonder de afschrikking van Amerikaanse kernwapens kunnen.