Terwijl het Rode Leger half maart 1945 al oprukte naar Berlijn, bevonden de westerse geallieerden zich nog voor de Rijn, na hun dramatisch mislukte aanval op de Rijnbrug bij Arnhem in 1944.

Operatie Veritable __ was __ in februari 1945 voor het Eerste Canadese Leger het begin van de acties op Duits grondgebied. Het Reichswald oostelijk van Nijmegen moest worden bevrijd, zodat het leger vervolgens de oevers van de Rijn zou kunnen bereiken.

De operatie begon in de nacht van 7 op 8 februari met bombardementen, waarbij de stad Kleef vrijwel geheel werd verwoest. De stad deelde daarmee het lot van de synagoge die in de Kristallnacht van 1938 door de SA was verbrand.

Kleef werd snel ingenomen. Maar de Wehrmacht was ook wakker geworden. Bij de strijd om het Reichswald en de Rijnoevers sneuvelden 5300 Canadese militairen.

Uit Egypte geleid

Het totale Canadese leger telde in de Tweede Wereldoorlog ongeveer 17.000 Joden, 10 procent van de Joodse gemeenschap in Canada.

Vlak voor de gevaarlijke oversteek van de Rijn, op 18 maart 1945, leidde kapitein Samuel Cass als legerrabbijn een Pesachdienst, iets stroomopwaarts van de oude stad Kleef.

Cass werd op 1 mei 1908 geboren in Toronto. Hij studeerde in New York Hebreeuwse literatuur en werd rabbijn in Vancouver in de orthodoxe gemeente Beth Israel. Van 1942 tot 1946 diende Cass in het Canadese leger. In het bevrijde België en Zuid-Nederland ondersteunde hij militairen en burgers die aan de gruwelen van het geweld en antisemitisme ten onder dreigden te gaan.

De Canadese soldaat Phillip Madras schreef aan zijn ouders hoe Cass in de synagoge van Breda de Chanoekadienst had geleid. De muren van de synagoge waren kaal en het gebouw was van alle Joodse voorwerpen ontdaan. Het deed Cass denken aan de ontwijding van de tempel door de Grieken en hoe de Makkabeeën de kandelaars weer hadden aangestoken. Hij zei: „Vandaag zijn we teruggekeerd naar dit godshuis, vernield en geplunderd door de tirannieke vijand die we achtervolgen. Nu zijn we hier om de Chanoekakandelaar aan te steken.” De dienst werd bijgewoond door Catherina Pop, die zeven Joodse kinderen bij zich had. In totaal redde zij elf Joodse kinderen in haar tehuis in Breda.

Het lezen van het Bijbelboek Esther op Poerim begin 1945 was voor rabbijn Cass ook een bijzondere ervaring: de redding van het Joodse volk van de door Haman geplande totale vernietiging. Dat gold natuurlijk ook voor de viering van Pesach op 18 maart, de herdenking van de bevrijding van Israël van de ondergang in Egypte. Honderden soldaten stonden die dag –deze dinsdag tachtig jaar geleden– in U-vorm om Cass heen, terwijl hij zijn mobiele synagoge neerzette om te lezen uit de Torahrol over de wonderen van God, Die het volk Israël onder leiding van Mozes uit Egypte leidde.

Honderden soldaten stonden die dag –deze dinsdag tachtig jaar geleden– in U-vorm om legerrabbijn Samuel Cass heen

Na de dienst moesten deze mannen weer naar het front. De dienst had hen geestelijk gesterkt voor de strijd.

Mordechai

Na een zware strijd bij de oversteek van de Rijn trok het Canadese leger naar het noorden voor de bevrijding van het nog bezette deel van ons land. Kamp Westerbork was een van de doelen.

Als legerrabbijn diende Samuel Cass niet alleen de Canadese manschappen, maar zette hij zich samen met zijn collega Isaac Rose heel actief in voor vluchtelingen, weeskinderen en wederopbouw van de Joodse gemeenten in ons land. De motivatie om dit extra werk te doen, haalde Cass uit de woorden van Mordechai tot Esther: „Wie weet, of gij niet met het oog op zulke tijd als deze is, tot dit koninkrijk gekomen zijt.”