De belastingdienst heeft aangekondigd vanaf 1 januari dit jaar te gaan handhaven op schijnzelfstandigheid. In veel gevallen is er volgens de dienst sprake van een verkapt dienstverband. Achterliggende reden is dat het aantal zzp’ers in Nederland de laatste jaren enorm gegroeid. Dit heeft geleid tot spanningen in sectoren als de zorg en het onderwijs. In sommige gevallen verdienen zzp’ers daar meer en hebben ze meer vrijheid dan hun collega’s in loondienst, terwijl ze hetzelfde werk doen. Schijnzelfstandigen dragen verder geen premies werknemersverzekeringen af.

De aangekondigde controles hebben plaats op grond van bestaande wetgeving, de Wet deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA). Het zogenaamde handhavingsmoratorium, dat jarenlang van toepassing was, is opgeheven. De belastingdienst richt zich in eerste instantie vooral op de opdrachtgevers. Het is nog de vraag wat er vanuit die controles gebeurt met de zzp’ers.

Ruim vier op de tien werkgevers hebben zzp’ers gevraagd in loondienst te komen, om zo tegemoet te komen aan regels die schijnzelfstandigheid tegengaan. Dat komt naar voren uit een enquête die werkgeversorganisatie AWVN heeft uitgevoerd. Van hen geeft echter slechts 8 procent aan dat freelancemedewerkers bereid zijn om in loondienst te komen. Bijna de helft van de werkgevers heeft de contracten met of opdrachten aan zzp’ers aangepast. Vier op de tien werkgevers geven daarnaast aan minder freelancers in te huren; 7 procent stopt hier volledig mee.

Zorg en onderwijs

Volgens Schreuders lopen vooral zzp’ers die maar één of enkele opdrachtgevers hebben, een behoorlijk risico. Hij krijgt veel vragen van zowel zzp’ers als werkgevers. „Controle en eventuele naheffingen komen op het bordje van de opdrachtgever terecht, maar als er naheffingen worden opgelegd is de kans groot dat de samenwerking wordt beëindigd. Bovendien kan het zijn dat de zzp’er belastingvoordelen moet terugbetalen.”

Vooral in de zorg en het onderwijs is er volgens Schreuders sprake van een heikel probleem. „Je draait dezelfde diensten, werkt met dezelfde patiënten of leerlingen, overlegt met hetzelfde team en vaak is het enige verschil dat jij een factuur stuurt en zij salaris krijgen. Opvallend genoeg kampt de overheid met hetzelfde probleem: de Dienst Toeslagen werkt met veel zzp’ers.” Opdrachtgevers doen er goed aan om kritisch naar hun eigen situatie te kijken, zegt de RMU’er.

ChatGPT

Een zzp’er in het onderwijs, die liever anoniem wil blijven, meldt dat hij zijn eigen zelfstandige functioneren kritisch onder de loep heeft genomen en geeft enkele adviezen. „Zo heb ik de SBI-code (daarin staan de verschillende bedrijfsactiviteiten gemeld, AE) gecheckt. Er zijn altijd weer zaken die er in de loop van de tijd af gaan of bij komen. Die code moet, om vragen te voorkomen, op orde zijn. Het is nu echt een sport om opdrachten te verwerven. Als er sprake is van diverse werkzaamheden en iemands echtgenote of echtgenoot is er ook bij betrokken, is het een idee om van zzp naar een vof, een vennootschap onder firma, te switchen.”

De zzp’er gebruikt ChatGPT om zijn opdrachten te omschrijven met als prompt de vragenlijst die gebruikt wordt om duidelijkheid te verkrijgen over (schijn)zelfstandigheid. „Ik heb nu zoveel vinkjes dat er op z’n minst discussie mogelijk is, mocht mijn zelfstandigheid ter sprake komen.”