Het is de derde zaterdag van februari. In Quinamayó, een dorp van 6000 inwoners in het zuidwesten van Colombia, staat de zon hoog aan de hemel. Een processie trekt door de straten, dansend op de muziek van een Afro-Colombiaans blaasorkest. Dan houdt de processie stil. Een zwart Kindje Jezus wordt in een kribbe geplaatst.

De bewoners van Quinamayó stammen af van de Afrikaanse slaven die in de eeuwen voorafgaand aan de afschaffing van de slavernij, in 1851, naar Colombia werden verscheept om op de suikerrietplantages te werken. Sinds de Spanjaarden Colombia koloniseerden, vanaf de 16^e eeuw, verboden zij de inheemse en Afro-bevolking om hun traditionele religies uit te oefenen, en verplichtten hen zich tot het rooms-katholicisme te bekeren.

Desondanks was het de slaven op de suikerrietplantages niet toegestaan om in december de geboorte van de Zoon van God te vieren. Volgens de mondelinge overlevering moesten ze wachten tot de oogsttijd voorbij was, in februari, voordat zij hun kerstfeest mochten vieren. Die datum zou ook samenvallen met de veertig dagen die Maria rust moest houden na de bevalling, zodat ook zij mee kon vieren, aldus de bewoners van Quinamayó.

Als eerbetoon aan hun voorouders blijven meer dan anderhalve eeuw later de Afro-Colombiaanse bewoners van het dorp hun Kerst in februari vieren. Dat zij het rooms-katholieke geloof door hun Spaanse onderdrukkers kregen opgelegd, zien ze niet als een reden om dat geloof af te zweren. In plaats daarvan hebben ze er hun eigen draai aan gegeven. Zoals met een zwart Kindje Jezus, en met een dans die het lijden van de slaven uitdrukt, ”fuga” genoemd, met korte danspasjes alsof hun voeten nog altijd geketend zijn. Die dans verbeeldde de spirituele vrijheid van de slaven: hun voeten waren geketend, maar hun ziel was vrij.

Volgens overlevering moesten slaven wachten tot oogsttijd voorbij was, in februari, voordat zij hun kerstfeest mochten vieren

Vier dagen duurt de Afro-Colombiaanse kerstviering in totaal. De kinderen van het dorp spelen een hoofdrol in de viering. Tijdens de processie op de tweede dag verbeelden zij de personages uit het Bijbelse verhaal (Jozef, Maria, de engelen) en de ster van Bethlehem, en zingen kerstliederen. Op de derde dag kiezen de dorpelingen ook een ”Afro koningin van de sympathie”, die gedurende een jaar de tradities van Quinamayó vertegenwoordigt. De overige dagen draaien om dans en muziek, onmisbare elementen voor de Afro-Colombiaanse cultuur.

De viering van de zwarte Zoon van God is ook een vorm van rebellie, een manier om een identiteit vorm te geven. De slaven die destijds afstand moesten doen van hun eigen geloof en culturele expressie, omarmden de rooms-katholieke traditie als een overlevingsstrategie. Met de viering van het zwarte Kind van God houden de bewoners van Quinamayó de herinnering aan hun voorouders levend.

rd.nl/postuit