Sinds het aantreden van president Trump wordt het geopolitieke wereldtoneel drastisch opgeschud. De stabiele internationale rechtsorde lijkt na zijn verkiezing te veranderen in een internationale orde die is gebaseerd op (militaire) imperiale macht.

Stabiele internationale rechtsorde lijkt na Trumps verkiezing te veranderen in een internationale orde die is gebaseerd op (militaire) imperiale macht

De dreigende terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Europa en het verdwijnen van de Amerikaanse veiligheidsgaranties vragen om een nieuwe militaire (nucleaire) strategie van Europese NAVO-lidstaten. De focus ligt dan op het ”strategisch autonoom” worden en de vorming van een Europees atoomschild.

Nucleaire capaciteit

De Europese leiders zijn zich terdege bewust van de nieuwe situatie. Als de nucleaire paraplu van de Verenigde Staten verdwijnt, moet Europa immers een ”plan B” hebben. Een scenario is bijvoorbeeld een Frans-Britse nucleaire garantie ter bescherming van de EU-lidstaten, al dan niet lid van de NAVO.

Frankrijk heeft momenteel zo’n 300 kernkoppen en Engeland circa 230. De Franse kernmacht omvat vier onderzeeboten met SLBM’s (Submarine Launched Ballistic Missiles). Daarnaast heeft Frankrijk kruisvluchtwapens voor de middellange afstand (bereik circa 500 km) die behoren bij twee squadrons Rafalevliegtuigen.

In totaal hebben Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk circa 530 kernkoppen

Het Verenigd Koninkrijk heeft ook vier onderzeeboten met SLBM’s met elk zestien kernkoppen. Engeland gebruikt de Amerikaanse Trident II D5-raket en werkt bij (de productie van) deze raketten nauw samen met de Verenigde Staten. Zo hebben Engeland en Amerika een gemeenschappelijke raketpool.

In totaal hebben beide Europese landen dus circa 530 kernkoppen. Ter vergelijking: Amerika beschermt Europa al jarenlang met zo’n honderd kernkoppen.

Debat in Duitsland

De discussie over zo’n beschermende ”Euro-deterrent” van Franse en/of Engelse kernwapens is niet nieuw. Dit debat voerde men met name in Duitsland. Zo onderzocht in 2017 een commissie in de Bondsdag (onder leiding van CDU/CSU’er Roderich Kiesewetter) de vraag of deelname van Duitsland aan het Franse nucleaire afschrikkingsbeleid legaal zou zijn. Het onderzoek zegt het volgende:

Parijs en London moeten volgens Fiedrich Merz nadenken over uitbreiding van hun nucleaire afschrikking met Duitsland/Europa

• Deelname aan dit afschrikkingsbeleid is geen schending van het Nucleair Non-Proliferatieverdrag (NPV). Deelname zou zelfs een voortzetting zijn van het ”nuclear sharing”-beleid dat Duitsland binnen de NAVO uitvoert.

• Er bestaat een volkenrechtelijke verplichting voor de Fransen dat ze in het kader van artikel 42.7 van het EU-verdrag „met alle middelen die in hun vermogen liggen hulp en bijstand verlenen” bij een aanval op een EU-lidstaat. Onder „alle middelen” valt ook de inzet van kernwapens. Frankrijk maakte namelijk bij dit artikel geen voorbehoud wat betreft de inzet van deze wapens.

Verbreding strategie

De CDU’er Max Weber, lid van de Evangelische Volkspartij (EVP) in het Europees Parlement, herstartte vorig jaar in het EP de discussie over een zelfstandig atoomschild. „Ik zie de Europese dimensie van nucleaire defensie als een langetermijndoel”, zei de EVP-leider. „Dit is nog niet realistisch. Daarom gaan we in op het aanbod van president Macron en denken we nu na over hoe de Franse kernbewapening kan worden ingebed in Europese structuren.”

In april 2024 gaf Macron namelijk aan dat hij de Franse nucleaire wapens voor de Europese verdediging wil inzetten om te komen tot een „geloofwaardige” Europese defensiestrategie. Macron wil hierover spreken met Engeland of landen waar Amerikaanse nucleaire kernkoppen zijn opgeslagen (onder meer Duitsland en Nederland).

Zo’n veertig jaar geleden schreef ik een artikel over de Franse nucleaire strategie (RD 7-3-1984). Dat was toen gebaseerd op de ”Force de Frappe”. Deze strategie wil zo veel mogelijk schade aanrichten bij een vijand als deze grondgebied van Frankrijk aanvalt. Half februari bleek dat Macron deze strategie wil verbreden tot grondgebied van Europa. Zijn voorstel is Franse vliegtuigen met kernwapens te stationeren op Duits grondgebied, nadat de Amerikanen hun kernkoppen uit Europa hebben weggehaald. Zijn idee is niet nieuw: in 2020 wilde hij al „een strategische dialoog met onze Europese partners over de rol van de Franse nucleaire afschrikking in onze collectieve veiligheid”.

Nucleaire paraplu

De CDU’er Fiedrich Merz, mogelijk de nieuwe bondskanselier, reageerde positief. Parijs en London moeten volgens hem nadenken over uitbreiding van hun nucleaire afschrikking met Duitsland/Europa. In de CDU is men sterk voorstander van zo’n nucleaire paraplu. „We willen hier inspraak in hebben en we zijn bereid ervoor te betalen”, wordt gezegd. Reden? Omdat Amerika onder Trump nu „onverschillig staat tegenover het lot van Europa”. Een formeel Duits verzoek komt pas als Merz bondskanselier is, voldoende politieke steun krijgt en de Amerikanen hun kernwapens daadwerkelijk uit Duitsland terugtrekken.

Engeland overhalen

Het Franse aanbod verhoogt de druk op de Britse premier Starmer om mee te doen. Hierdoor zou hij bewijzen dat hij serieus bijdraagt aan de Europese veiligheid. De samenwerking met Amerika (zoals bij het gebruik van de Trident II D5-raket) koppelt de nucleaire Amerikaanse veiligheidsgarantie aan die van Engeland. Door aansluiting te zoeken bij de Franse strategie vervult Engeland via deze samenwerking een belangrijke scharnierfunctie tussen een mogelijk Europees atoomschild en de Amerikaanse nucleaire veiligheidsgarantie aan Engeland.

De auteur is beleidsonderzoeker. Hij was in het verleden werkzaam bij de Tweede Kamer als beleids- en stafmedewerker internationaal beleid.