Antropoloog en theoloog Van den Toren-Liefting onderzocht voor zijn proefschrift, dat hij verdedigde aan de Protestantse Theologische Universiteit, pinkstergemeenschappen die vanuit Latijns-Amerika naar Spanje zijn geëmigreerd.

Waar gaat dit proefschrift eigenlijk over?

„Ik zag dat pinksterkerken wereldwijd op veel plekken groeien. Ook in Latijns-Amerika. Op dat continent zijn pinkstergemeenten maatschappelijk en politiek heel betrokken. In Europa groeien deze pinkstergemeenschappen ook, onder andere vanwege immigratie vanuit Latijns-Amerika. Ik kon me niet voorstellen dat de pinkstergemeenten in Spanje níét maatschappelijk betrokken zouden zijn, terwijl ze dat wel waren aan de andere kant van de oceaan. Dat wilde ik onderzoeken. Ik heb een jaar in Spanje gewoond om te kijken of deze groeperingen in Europa ook zo betrokken waren in het openbare leven.”

Wat bent u tijdens uw onderzoek tegengekomen?

„De onderzoeksresultaten bevestigden mijn vermoedens. De pinkstergemeenten in Spanje bestaan vooral uit migranten en vormen daar maar 2 procent van het totale aantal christenen. Ze zijn echter prominent aanwezig en dienstbaar. Onder andere door samen met lokale gemeenten voedselbanken te beheren.

Ook op politiek gebied zijn de pinkstergemeenten erg actief. Zij namen bijvoorbeeld contact op met politieke partijen om zich sterk te maken voor het behoud van traditionele gezinsopvattingen. Zij gingen banden aan met radicaal-rechtse politieke partijen als Vox, omdat die partijen zich zouden inzetten voor traditionele huwelijksopvattingen.”

U wilt antropologie en theologie laten samenwerken. Kunt u dat uitleggen?

„Er zijn weleens spanningen tussen antropologie en theologie. Antropologen kijken vooral naar hoe mensen met elkaar samenleven in onze wereld. Ze houden interviews en observeren hoe de maatschappij functioneert. Als antropoloog kijk je dus concreet naar hoe de maatschappij in elkaar steekt.

Zodra je echter pinksterkerken gaat onderzoeken, spelen de Heilige Geest en demonen ineens een belangrijke rol. Dit zijn zaken die voor antropologen lastig te onderzoeken zijn. Theologen daarentegen hebben daar veel meer ervaring in. Het is dus een mooie uitdaging om deze twee disciplines elkaar te laten aanvullen.”

Vanwaar uw belangstelling voor dit onderwerp?

„Pinksterkerken fascineren me, omdat het groeiende, vitale kerken zijn. Ikzelf ben lid van de Protestantse Kerk in Nederland en vond dat ik veel zou kunnen leren van christenen uit andere landen en kerkverbanden. Deze interesse is een beetje uit de hand gelopen, met dit promotieonderzoek als resultaat.”

En, wat hebt u geleerd van de pinkstergemeenten in Spanje?

„Dat het openbare en persoonlijke bij die pinkstergemeenten sterk met elkaar verweven is. Onze maatschappelijke betrokkenheid als kerk kunnen we niet scheiden van ons persoonlijk geloof. En als je wilt snappen hoe pinksterkerken in het publieke domein aanwezig zijn, moeten persoonlijke geloofservaringen serieus genomen worden.

Pinkstergemeenten zouden ook van de kerken in Nederland kunnen leren. Bij pinksterkerken is het geloof vaak afhankelijk van bepaalde godservaringen en directe antwoorden op de moeilijke aspecten van het leven. Maar in mijn kerk, de Protestantse Kerk in Nederland, is er juist meer ruimte voor de lange vragen waar misschien niet direct antwoord op is. En ook voor een diepgang die niet per se afhankelijk is van ervaring of emotie. We zijn onderdeel van een wereldwijde kerk. Wederzijds kunnen we van elkaar leren en in de spiegel kijken.”

Marten van den Toren-Liefting over maatschappelijke betrokkenheid van pinkstergemeenten in Spanje